En la hodiaŭa numero vi trovos:

Demandoj kaj respondoj

Lazarj Markoviĉ, kiel vi tradukis Gogol-on?

Pri la roloj de la verbo esti, kaj cetere... (fino)

Unu kanto - du tradukoj. "Glafira" de IVASI

Kelkaj anekdotoj

Dmitry Allamov:
> Насколько я понимаю, "лексические гнезда", влючающие в себя и глаголы на -i,
> могут в качестве центрального слова иметь существительное, прилагательное,
> собственно глагол, предлог, словообразовательный аффикс и т.д. Есть ли
> какое-либо твердое правило, позволяющее определить в каком из этих случаев
> глагол, образованный от основного корня каждой лексической группы, является
> переходным или нет? Например, если я, не заглядывая в словарь, образую от
> прилагательного ruĝa глагол ruĝi, он будет означать "делать красным,
> краснИть" или "краснеть" (или вообще ничего)? Или от предлога anstataŭ -
> глагол anstataŭi: будет ли он переходным или нет?

   Словообразование - очень интересная, но и сложная часть эсперанто, дать
однозначный ответ на этот вопрос трудно; не вредно обратиться к лекции К. Калочая
о системе эсперантского словообразования, опубликованной на страницах "Школы"
(ссылки на неё ищите в 100-м номере). Если попытаться кратко, то:
   Словообразование всегда упирается в то, каким является корень -
существительным, прилагательным или глагольным. В определении этого Вам
может помочь только словарь (чем авторитетнее, тем лучше) и совсем иногда
- языковое чутьё. Если корень изначально глагольный, то его переходность или
непереходность является его природным качеством и тоже помечается в словаре
(и, в принципе, угадывается по смыслу). Из существительных и прилагательных
глаголы могут получаться несколькими путями - 1) использование суффикса -ig-
(результат - всегда переходный глагол) или -iĝ- (всегда непереходные глаголы).
   2) Если существительный корень означает какое-либо орудие (martel-, bros-
и т.п.), то прямое образование глагола образует переходный глагол со смыслом
"действовать посредством": marteli la amboson, brosi la veston.
   3) Если существительный корень означает что-либо иное, то результат,
непредсказуемой (не)переходности означает что-то вроде "быть кем-то". Вот пример
переходных результатов: estri la firmaon, profeti ion, а вот - непереходных: reĝi, tajlori.
   4) С прилагательными прямая вербизация практически всегда (во, всяком случае,
не могу подобрать обратный пример) образует непереходный глагол со смыслом
"быть каким-то", то есть, ruĝi - это быть красным, alti - быть высоким и т.д. То есть,
в принципе, формы ruĝi - esti ruĝa практически равнозначны, но могут нести
следующий смысловой оттенок: форма с esti чаще означает постоянный, природный
признак, тогда как чисто глагол - случайное, возможно временное состояние.
   Глаголов же, образуемых от предлогов очень мало, так что их нетрудно просто
заучить. И anstataŭi, и anstataŭigi - переходные глаголы ("заменять") с той
разницей, что в первом случае субъект действия заменяет кого-то или что-то
самим собой (Esperanto anstataŭis Volapukon), а во втором случае субъект
производит замену не собой, а чем-либо, что выражается через предлог per:
Mi anstataŭigis malnovan televidilon per la nova.

> Проблема влияния родного языка эсперантиста на особенности его эсперанто
> по-прежнему привлекает мое внимание. Например, читая одно литературное
> произведение, я обнаружил большое число словосочетаний, где определение
> (прилагательное) стоит после существительного: voĉo dormema ktp. То же у
> Заменгофа в отрывках, приведенных в нашем курсе. Но по другим моим
> наблюдениям, российские эсперантисты ставят почти всегда определение перед
> определяемым словом, в чем я с ними от всей души согласен. Есть ли какие-то
> официально признанные "разночтения" в этом вопросе?

   Юридически в эсперанто прилагательное предшествует определяемому
существительному, но и инверсия - вовсе не преступление. Заменгоф очень её
любил для емфазирования, выделения прилагательного, что и в русском языке
делается ради "высоты штиля". А Эдмон Прива в своей "Истории эсперанто" так
вообще, по-моему, нормального порядка не соблюдал. Так что в обычной речи
используйте прямой порядок (прил. - сущ.), но и инверсии не чурайтесь

> "por krei" - это какой-то англизм (Slavik Ivanov)

Meir Rin:
   Из моего опыта в Эсперанто "por krei" не говорят. Mi uzas simple "krei":
estis pluraj provoj krei lingvon; aŭ vi kompreneble povas uzi ankaŭ "de":
estis multaj provoj de kreado de helpa lingvo. Eĉ kiam vi havas frazon
kiel "мы работаем над созданием языка", vi traduku tiel: ni laboras pri
(super) kreado de lingvo, kaj _ne_ *ni laboras por krei*...

   Как мне кажется, и форма с por, во всяком случае здесь, не слишком уж
всё портит. Однако всегда предпочтительнее более простые формы.

Slavik Ivanov:
   Homoj, legantaj miajn leterojn = ...kiuj legas miajn leterojn...
al legantOj DE miaj leteroj

• ревизор - revizoro (можно и reviziisto)
• городничий - urbestro
• смотритель училищ - inspektoro de lernejoj
  
• попечитель богоугодных заведений - kuratoro de kadukulejoj
• почтмейстер - poŝtestro (можно и poŝtejestro)
• городские помещики - urbaj bienhavantoj
• чиновник - oficisto
• уездный лекарь - distrikta kuracisto
• отставные чиновники, почётные лица в городе - eksoficistoj, eminentaj personoj en la urbo
• частный пристав - Заменгоф перевёл как kvartalestro, что, на мой взгляд, означает "квартальный" (то есть, полицеский, ведающий кварталом). Частный пристав - это начальник полицеского участка в городе, то есть, policejestro.
• слесарша - seruristedzino
• жена унтер-офицера - edzino de suboficiro
• Ревизор из петербурга, инкогнито. И ещё с секретным предписаньем - Revizoro el Peterburgo, inkognite; kaj ankoraŭ kun sekreta ordono
• Вот те на! - Jen vi havas!
• Вот не было заботы так подай! - Jen zorgoj mankis - nun ricevu!
• Право, этаких я никогда не видывал: чёрные, неестественной величины - Kredu al mi, tielajn mi neniam vidis: nigraj, de nenatura grandeco!
• Любезный друг, кум и благодетель - Kara amiko, baptano kaj bonfaranto!
• Так как я знаю, что за тобою, как за всяким, водятся грешки , потому что ты человек умный и не любишь пропускать того, что плывёт в руки - Ĉar mi scias, ke vi, kiel ĉiu, estas ne tute sen peketoj, ĉar vi estas homo saĝa kaj vi ne amas preterlasi tion, kio naĝas al la manoj...
• Так вот какое обстоятельство - Sekve jen vidu, kia cirkonstanco!
• Да, обстоятельство такое... необыкновенно, просто необыкновенно. Что-нибудь недаром. - Jes cirkonstanco eksterordinara, tute eksterordinara. Certe ĝi estas ne sen kaŭzo.
• Так уж, видно, судьба. - Certe jam tia estas nia sorto!
• Я думаю, что здесь тонкая и больше политическая причина - Mi opinias, ke tie ĉi estas kaŭzo delikata kaj pli politika.
• вести войну - fari militon
• министерия-то, вот видите, и подослала чиновника, чтобы узнать, нет ли где измены - la ministraro tial, jen vidu, sendis sekrete oficiston, por sciiĝi, ĉu ne ekzistas ie perfido
• Эк куда хватили! - Eh kien vi ensaltis!
• Что он, пограничный что ли? Да отсюда хоть три года скачи, ни до какого государства не доедешь. - Ĉu ĝi estas urbo apudlima, he? De ĉi tie vi ja povas eĉ tri jarojn rajdi, vi al nenia regno alrajdos.
• Начальство имеет тонкие виды: даром, что далеко, а оно себе мотает на ус. - La estraro havas konsiderojn subtilajn: malgraŭ ke estas malproksime, ĝi tamen notas al si en la cerbo.
• Мотает, или не мотает, а я вас, господа, предуведомил - Notas aŭ ne notas, sed mi vin, sinjoroj, avertis
• По своей части я кое-какие распоряженья сделал, советую и вам - En mia parto mi kelkajn disponojn jam faris, mi konsilas ankaŭ al vi (на наш взгляд - русизм; disponi - это "располагать" в смысле "иметь в наличии", то есть dispono как "распоряжение" есть способность свободно использовать то, чем обладаешь; лучше сказать просто ordono, komando)
• Без сомнения, проезжающий чиновник захотет осмотреть подведомственные вам богоугодные заведения - Sendube la traveturanta oficisto volos antaŭ ĉio ĉirkaŭrigardi la kadukulejojn, kiuj estas sub via estreco
• Сделайте так, чтобы всё было прилично - колпаки были бы чистые, а больные не походили бы на кузнецов, как обыкновенно они ходят по-домашнему - Faru tiamaniere, ke ĉio estu konvena: ke la noktaj ĉapoj estu puraj kaj la malsanuloj ne similu forĝistojn en la senĝenaj ĉiutagaj vestoj.
• Ну, это ещё ничего. Колпаки, пожалуй, можно надеть и чистые - Nu, ĉi tio ne estas ankoraŭ gravaĵo. Ĉapojn, se estas necese, oni povas doni al ili eĉ purajn.
• Над каждой кроватью надписать по-латыни или на другом каком языке... это уж по вашей части, Христиан Иванович, - всякую болезнь... - Super ĉiu lito superskribi latine aŭ en ia alia lingvo... ĉi tio jam apartenas al vi, Ĥristian Ivanoviĉ, - ĉiun malsanon
• нехорошо, что у вас больные такой крепкий табак курят, что всегда расчихаешься, когда войдёшь - ne bone estas, ke ĉe vi la malsanuloj fumas tian fortan tabakon, ke oni ĉiam ekternas, kiam oni eniras
• Да и лучше, если б их было меньше: тотчас отнесут к дурному смотрению или к неискусству врача - Kaj cetere estus pli bone, se ilia nombro estus malpli granda: tuj oni povas kulpigi malbonan zorgadon aŭ nelertecon de la kuracisto
• насчёт врачевания мы взяли свои меры - чем ближе к натуре, тем лучше, лекарств дорогих мы не употребляем - pri la kuracado ni faris decan aranĝon: ju pli proksime al la naturo, des pli bone, - karajn medikamentojn ni ne uzas
• обратить внимание на присутственные места (казённые правительственные учреждения)- meti atenton al la oficaj lokoj.
• сторожа завели домашних гусей с маленькими гусёнками, которые так и шныряют под ногами - la gardistoj ennestigis ordinarajn anserojn kun malgrandaj anseridoj, kiuj konstante kuradas sub la piedoj
• Оно, конечно, домашним хозяйством заводиться всякому похвально - Certe, aranĝi al si doman mastraĵon, por ĉiu estas afero laŭdinda
• только знаете, в таком месте неприлично - Nur, vi scias, en tia loko estas nekonvene
• дурно, что у вас высушивается в самом присутствии всякая дрянь и над самым шкафом с бумагами охотничий арапник (арапник - длинный ременной кнут для собак; присутствие - часы работы в правительственном усреждении, а так же само это учреждение)- estas malbone, ke ĉe vi ĝuste en la juĝa ĉambro sekiĝas diversaj abomenaĵoj, kaj ĝuste super la ŝranko kun la dokumentoj pendas ĉasa vipo
• Так же заседатель ваш, он, конечно, человек сведущий, но от него такой запах, как будто бы он сейчас вышел из винокуренного завода - Ankaŭ via asesoro... Li sendube estas homo instruita, sed de li iras tia odoro, kvazaŭ li ĵus eliris el brandfarejo (мы бы исправили на стандартный заменгофов же вариант - kvazaŭ li elirus)
• но я был, не помню, чем-то развлечён - sed mi ne memoras jam, kio deturnis mian atenton.
• Нет, этого уже невозможно выгнать: он говорит, что в детстве мамка его ушибла, и с тех пор от него отдаёт немного водкою - Ne, tion ĉi oni jam ne povas elpeli: li diras, ke en la infaneco la nutristino lin kontuzis, kaj de tiu tempo de li ĉiam iras iom la odoro de brando.

   Tria rolo de la verbo esti
   Claude: Sed ni revenu al la verbo esti. Nur iom post iom per trastudo de beletraj tekstoj oni malkovrigu al la studantoj ĉion, kion mi ĵus klarigis al vi.
   En la lernolibroj la verbo esti aperas ofte en frazoj kiel: Sur la tablo estas florpoto kaj libro, aŭ En la ĉambro estas lito, tablo kaj du seĝoj. Vi tuj rimarkas, ke la subjekto tendencas troviĝi post la verbo esti kaj ke tiu ĉi verbo esti nek simboligeblas per (=) nek plenumas la rolon de verbiga helpilo. Per strukturŝanĝa ekzercado oni povas komprenigi, ke tiu ĉi verbo esti estas anstataŭigebla per aliaj verboj, kiel troviĝi, stari, kuŝi, ktp...
   Jen ekzemplo:
   Antaŭ la domo estas tri arboj
   --> Antaŭ la domo troviĝas tri arboj
   --> Antaŭ la domo staras tri arboj
   Malantaŭ la domo estas lageto
   --> Malantaŭ la domo troviĝas lageto
   --> Malantaŭ la domo etendiĝas lageto
   Oni komprenigu, ke en tiu ĉi uzo la verbo esti similas al speco de dirko anstataŭanta eblajn pli precizajn verbojn. Ĝi estas kvazaŭ sensignifa verbo, kaj tial stile preferindas la uzado de pli precizaj verboj , kiel troviĝi, stari aŭ kuŝi, etendiĝi, ktp... Kaj oni povas eĉ enkonduki la uzadon de la duvalenta verbo trovi:
   Sur la tablo estas bildoj de bestoj, kajeroj, skribiloj kaj gumo
   --> Sur la tablo troviĝas bildoj de bestoj, kajeroj, skribiloj kaj gumo
   --> Sur la tablo oni trovas bildojn de bestoj, kajerojn, skribilojn kaj gumon
   Henri: Interesa maniero komprenigi tiun rolon de la verbo esti anstataŭigante ĝin per la verbo troviĝi kaj eĉ per la strukturo oni trovas + n.

Буду ждать желанной встречи
Я у двери начеку.
Приходи ко мне под вечер,
Посидим, попьем чайку.

   Припев:
Лучше быть сытым, чем голодным,
Лучше жить в мире, чем в злобе,
Лучше быть нужным, чем свободным -
Это я знаю по себе!

Приходи ко мне, Глафира,
Ненароком, невзначай,
Приноси кусочек сыра,
Ведь без сыру - что за чай!

Ты - колбаски два кусочка,
А я маслица найду.
В наше время в одиночку
Не прожить - имей в виду.

   Припев.

Буду ждать я неустанно.
Ты мне только покажись, -
Должником твоим я стану
На оставшуюся жизнь.

Одари приветным взглядом,
Малость рядышком побудь -
Больше ничего не надо,
Только к чаю что-нибудь...

   Припев.

        SAMURBANOJ
   Kruko komercvojaĝas al Parizo. Vespere li vizitas la kvartalon de
prostituitinoj, kaj demandas al unu:
    - Kiom kostas, karulino?
    - Kostas 45 eŭrojn por unu fiko, - respondas la profesiulino, - kaj ducent
por la tuta nokto.
    - En ordo, por la tuta nokto, - diras Kruko, kaj ili iras ĉe ŝin.
   La postan vesperon li revenas, denove pagas al ŝi ducent eŭrojn por
pasigi la tutan nokton. Kaj ankoraŭ la postpostan vesperon, li denove pasigas
la nokton kun ŝi.
   Frumatene, kiam li estas forironta, ŝi diras al li:
    - Ĝis morgau, ĉu ne?
    - Ne, ne, - respondas Kruko. - Hodiaŭ mi reiras hejmen en Bervalo-n.
    - Ho, - miras la junulino, - ĉu vi estas bervalano? Ankaŭ mi... En kiu strato?
    - En Zamenhofstrato, - respondas Kruko.
    - Ankaŭ mi - ekkrias la juna virino. - Eble vi konas mian patrinon? S-inon
Baniko?..
    - Ho jes, - respondas Kruko. - Mi konas ŝin eĉ tre bone. Ekzemple, kiam
ŝi eksciis ke mi venos al Parizo pro komercoj, ŝi petis min transdoni al sia filino
sescent eŭrojn...

        FALO DE ESPERANTISTO
   Renato Corsetti, prezidanto de UEA, estas en aviadilo, faronta sian
unuan salton per paraŝuto.
   "Estas tre facile," diras la instruisto. "Vi havas du paraŝutojn: unu
sur la dorso, kaj alian sur la ventro. Vi saltu, kaj kiam vi atingos la
taŭgan altecon, vi malfermu la paraŝuton kiun vi havas sur la dorso. Se,
kontraŭ ĉiu atendo, tiu paraŝuto ne malfermiĝos, vi do malfermu la
paraŝuton kiun vi havas sur la ventro. Se, pro eksterordinara malbona
ŝanco, ankaŭ tiu paraŝuto ne malfermiĝos, tiam... vi estos perdita."
   Renato saltas, kaj ĝuas sian falon. Je la taŭga alteco, li tiras la
kordon de la dorsa paraŝuto... kiu ne malfermiĝhas!
   Renato ne panikas, sed trankvile tiras la kordon de la ventra
paraŝuto... sed ankaŭ tiu ne malfermiĝas!
   Subite aperas anĝelo, kiu ŝvebas apud li.
   "Mi bonvolas savi vin," diras la anĝelo. "Sed vi unue devos laŭte
krii 'Vivu Ido! Vivu Interlingua! Vivu la angla!'."
   "Ne! Ne! Ne!" eksklamas Renato. "Ĉu vi estas komplete freneza? Mi
neniel krios tiajn fiaĵojn. Ne, ne! Mi ne krios! Mi ne krios!"
   Sed Renato rimarkas ke la grundo rapide alproksimiĝas (aŭ inverse,
por li estas egale).
   "Nu," demandas la anĝelo, "ĉu vi estas preta krii 'Vivu Ido! Vivu
Interlingua! Vivu la angla!'?"
   "Nu, bone, bone," cedas Renato, "sed estos la unua kaj la lasta fojo."
   Kaj li kriegas "VIVU IDO! VIVU INTERLINGUA! VIVU LA ANGLA!"
   Kaj subite Michela Liparo, apud li, donas al li kubutfrapon ĉe la
ripojn.
   "Sed vi estas vere idiota!" ŝi diras al li. "Vi ne nur endormiĝas
dum la komitatkunsido, sed vi ankaŭ kriegas stultegaĵojn!"

Alsendis Rikardo Cash

     Niaj komentoj:
prostituitino - проститутка (от глагола prostitui (толкать на путь проституции) --> prostituito + -in-
fiko - бранное слово, примерно seksumad-seanco)
li estas forironta - он собирается уходить
falo de esperantisto - падение эсперантиста (здесь игра - падение как в прямом, так и в переносном смысле)
ŝvebi - парИть, висеть в воздухе
Ido, Interlingua, la angla - конкуренты эсперанто :-)
fiaĵo - мерзость
cedas Renato - уступает Ренато (здесь можно так же и "сдается")
Michela Liparo - член правления UEA, ответственная за сотрудничество с эсперанто-организациями разных стран
donas al li kubutfrapon ĉe la ripojn - даёт ему удар локтем под рёбра
sed vi ankaŭ kriegas stultegaĵojn - но ещё и глупости орёшь