En la hodiaŭa numero vi trovos:

Обратная связь

Demandoj kaj respondoj

Tradukoj de malfacilaj frazoj el "Revizoro"

Разница между plu ne и ne plu (а есть ли она?)

Ne tiel, se tiel ĉi (daŭrigo de studoj pri la stilo)

Ĉu ni ludu iom? (kelkaj kaprompiloj)

Kelkaj anekdotoj

   Дорогие читатели! К нам уже начали поступать результаты предложенной в прошлом номере "переписи" наших подписчиков. Спасибо всем за Вашу поддержку! Напоминаем, что мы просим каждого, кто активно читает нашу рассылку, отправить сообщение с темой "Я получаю "Школу эсперанто"" и каким-нибудь пустяковым содержанием (или вообще без такового) на адрес espero@yalta.crimea.ua.
   Один из наших подписчиков поинтересовался, какая разница между мной (Mevo) и моим ближайшим синонимом (laro). Отвечаем: разница та же, что и, скажем, между plaĝo и strando, partizano и gerilano и т.д. - слова означают одно и то же, но пришли в эсперанто из разных языков. Или вот пример - "газон" на французском - gazon, а на немецком - Rasen. Вот и имеем в эсперанто два слова для одного и того же понятия - gazono и razeno.
   Применительно же к чайкам, форма mevo пришла в эсперанто из немецкого языка (на немецком она выглядит как Möwe; на французском - mouette; на английском - sea-gull, однако есть и поэтическая форма mew), она является более ранней формой и содержится уже в Fundamenta Vortaro. Форма же laro пришла в эсперанто из латыни (чайка по-латински - larus), она более поздняя, более отдаёт орнитологией, а посему более научна. А так, собственно, разницы никакой... (ведущий умничал, ловко поигрывая всеми доступными ему словарями; так что если где ошибся - прошу прощения, может, где и заглянул не туда...) - Mevo (tamen, ne Laro).

   AK> Вчера я встал рано, почистил зубы, умылся и оделся. - Hieraŭ mi stariĝis
   AK> frue, brosis la dentojn, laviĝis kaj vestiĝis.

   Alexander Osokin:
   Встал - лучше leviĝis. А вот все остальные слова с суффиксом iĝ
лучше заменить на вариант с возвратным местоимением min - lavis
min, vestis min. Дело в том, что суффикс -iĝ- обозначает действия,
которые происходят как бы сами по себе, без активного действия со
стороны повествующего. Скажем, картина "грохнулась" - она ведь не сама
себя грохнула. "Поднялся" - это тяжелый случай, но здесь iĝ уместен,
потому что сам "подъем" здесь немного косвенный - ты же не
подтягиваешь себя на веревке. А вот "умылся" и "оделся" не происходит
само по себе, тут уж ты непосредственный виновник.

   Mevo:
   Здесь типичный случай, когда нужен предлог je - Mi venis je kvin minutoj
antaŭ la lecionoj. Во всех случаях, когда подразумевается разница между
чем-либо ("он выше меня на голову", "ближе на километр" и т.п.; в данном
случае - разница между началом занятий и нашим приходом), употребляется
je или аккузатив - "li estas je unu kapo pli alta, ol mi" = "li estas unu kapon pli alta";
"je unu kilometro pli proksime" = "unu kilometron pli proksime". Можно извратиться
с аккузативом и в нашем примере (mi venis kvin minutojn antaŭe, ol komenciĝis
la lecionoj), но это уже сложно, так что первый приведенный вариант - наилучший.

   Sergio Jxidkov:
   Хотелось бы знать, почему не "валенок", например?

   Mevo:
   Шутки шутками, а вопрос серьёзный. Это называется идиоматичностью. Не
все производные слова обладают смыслом, напрямую вытекающим из исходных
морфем (словоэлементов). Например, tranĉilo - это не просто любое ilo por tranĉi,
не ножовка, не скальпель, не лезвие, а именно нож. Так и здесь - уж так повелось в
языке, что piedingo может обозначать только стремя и ничего более. И ко всем
подобным случаям можно прийти и привыкнуть, только как следует практикуя
la язык.

   Sergio Jxidkov:
   Я склоняюсь к мысли, что ананас был свежий, а мочёным было яблоко...
Но доказать это нельзя :-))

   Mevo:
   Если учесть, что в эсперанто прилагательное, определяющее существительное,
обычно стоит перед ним (кроме особых случаев инверсии, когда автору не
терпится как-то что-то выделить в тексте), то можно почти со 100-процентной
уверенностью утверждать, что мочили действительно яблоко, а не ананас.

   Mevo:
   Встать со стола (в смысле, я сел на стол, а потом поднялся) было бы levi
sin de sur la tablo, так что всё правильно...

   Второе действие начинается с монолога Осипа, речь которого отличается некоторой кучерявостью. Вот как это объясняет сам переводчик в своих "Lingvaj respondoj":
   "En mia traduko de "La Revizoro" troviĝas iafoje frazoj ne tuj kompreneblaj; precipe ofte vi trovos tiajn frazojn en la paroloj de Osip. Tamen ne ĝusta estas via supozo, ke tiuj frazoj estas laŭvorta traduko de la rusa stilo. Osip parolas ne per stilo tute logika kaj literatura, sed per stilo de malklera rusa servisto, kaj mi devis almenaŭ iom konservi tiun stilon, por ne forpreni de liaj paroloj ilian tutan karakterecon. Li ofte simple kripligas la vortojn. Mi penis tion ĉi eviti, ĉar, se por la leganto oni povus doni klarigojn en la malsupro de la paĝo, al la aŭdanto en la teatro oni tion ĉi ne povas fari. Nur en unu loko mi devis uzi registreto anstataŭ kolegia registratoro (malalta ofica rango en Rusujo), kaj, anstataŭ doni enuigajn klarigojn, mi simple donis al la vorto signetojn de citado, por montri, ke la vorto estas ne normala. En aliaj lokoj mi uzis esprimojn ne ĝustajn, tamen ne kripligitajn (ekzemple, mi intence uzis "kartetoj" anstataŭ "kartoj" (ludaj), "publikaĵo" anstataŭ "publikeco" k.t.p.) . Mi esperas, ke la leganto aŭ aŭdanto facile komprenos, ke tio ĉi estas ne stilo de bona Esperanto, sed stilo de malklera homo, aŭ speciala stilo de tiu aŭ alia prezentata persono..."

• Чёрт побери, так есть хочется и в животе трескотня такая, как будто бы целый полк затрубил в трубы - Diablo prenu, mi tiel volas manĝi, kaj en la ventro estas tia krakado, kvazaŭ tuta regimento ekblovus trumpetojn
• Профинтил дорогою денежки, голубчик, теперь сидит и хвост подвернул и не горячится - Li tradandis en la vojo la monon, mia kara; nun li sidas kaj subtiris la voston kaj ne flamiĝas
• Добро бы было в самом деле что-нибудь путное, а то ведь елистратишка простой - Nu, se li almenaŭ estus io valora, sed li ja estas simpla "registreto"! (елистратишка - искажённое "регистратор")
  
• С проезжающим знакомится, а потом в картишки - вот тебе и доигрался - Faras konatecon kun traveturanto, poste tuj venas kartetoj. - Nu, jen li atingis!
• Эх, надоела такая жизнь! - Ha, tedis tia vivo!
• Право, на деревне лучше: оно хоть нет публичности, да и заботности меньше; возьмёшь себе бабу, да и лежи весь век на полатях да ешь пироги - Mi certigas vin, en la vilaĝo estas pli bone: almenaŭ publikaĵo ne ekzistas, kaj ankaŭ da zorgaĵo ne tiom multe: prenu al vi virinon kaj kuŝu la tutan vivon apud la forno kaj manĝu kukojn (полати - помост от печи до противоположной стены)
• Разговаривает всё на тонкой деликатности, что разве только дворянству уступит - Ĉiu parolas en artifika delikateco, preskaŭ tute kiel nobeloj
• Старуха офицерша забредёт; горничная иной раз заглянет такая... - Maljunulino-oficiredzino entrafas, iafoje ĉambristino enmontriĝas tia...
• Галантерейное, чёрт возьми, обхождение! - Galanteria kondutado, diablo prenu!
• у каждого дома есть сквозные вотора, и ты так шмыгнёшь, что тебя никакой дьявол не сыщет - ĉiu domo havas trapasan pordegon, kaj vi tiel enflugas, ke nenia diablo vin trovos
• Батюшка пришлёт денежки - чем бы их попридержать - и куды!.. пошёл кутить, а там через неделю глядь - и посылает на толкучий продавать новый фрак - La patreto alsendas monon, li anstataŭ ĝin teni iom pli forte - li, atendu, li komencas tuj diboĉi, kaj poste - apenau pasis semajno - jen li jam sendas al la bazaro de malnovaĵoj vendi novan frakon
• И сукно такое важное, аглицкое, рублёв полтораста ему один фрак станет, а на рынке спустит рублей за двадцать; а о брюках и говорить нечего - нипочём идут - Kaj la drapo estas tiel grava, angla, ĉirkau cent-kvindek rublojn la sola frako kostas, kaj en la bazaro li ĝin forblovas por dudeko da rubloj; kaj pri la pantalonoj eĉ ne parolu - ili iras por nenio
• Он не посмотрел бы, что ты чиновник, а, поднявши рубашонку, таких бы засыпал тебе, что дня б четыре почёсывался - Li ne atentus, ke vi estas oficisto, sed, levinte la ĉemizeton, li tiel enŝutus al vi, ke vi kvar tagojn gratus la haŭton
• Ах, боже ты мой, хоть бы какие-нибудь щи! - Ha, mia Dio, almenaŭ ian simplan brasikaĵon! (щи лучше обозвать brasika supo, так как brasikaĵo - это вообще любое блюдо из капусты)
• Врёшь, валялся; видишь, вся склочена [речь о кровати]- Vi mensogas, vi ruliĝadis; vi vidas, ĝi tuta estas malordigita! (ruliĝi - это катиться; валяться - sternaĉi sin; склочена - ещё можно сказать (dis)taŭzita)
• Посмотри, там в картузе табака нету? - Rigardu, ĉu tie en la saketo ne troviĝas iom da tabako? ("картуз" здесь - мешок из плотной бумаги)
• Да где ж ему быть, табаку? вы четвёртого дня последнее выкурили - Nu, de kie do povus troviĝi tabako? Antaŭ tri tagoj vi la lastan elfumis
• Как ты смеешь, дурак? - Kiel vi kuraĝas, malsaĝulo?
• Да так; всё равно, хоть и пойду, ничего из этого не будет. Хозяин сказал, что больше не даст обедать - Nu tiel; tute egale, se mi eĉ iros, nenio el tio ĉi estos. La mastro diris, ke li plu ne donos tagmanĝi (хе-хе, Заменгоф, похоже, попался :) правильно, вроде бы, не plu ne donos, а ne plu donos; почему? Читайте здесь)
• Вы-де с барином, говорит, мошенники, и барин твой плут. Мы-де, говорит, этаких шаромыжников и подлецов видали - Vi, li diras, kun via sinjoro, estas friponoj, kaj via sinjoro estas trompisto. Ni, li diras, ni vidis tiajn vagistojn kaj malnoblulojn
• А ты уж и рад, скотина, сейчас пересказывать мне всё это - Kaj vi, bruto, jam gojas, ke vi povas ĉion tion ĉi ripeti al mi
• Я, говорит, шутить не буду, я прямо с жалобою, чтоб на съезжую да в тюрьму - Mi, - li diras, - ŝercojn ne faros, mi rekte iros kun plendo, por ke oni prenu lin en la policejon kaj tuj en la malliberejon (съезжая - помещение для арестантов в полицеском участке, аналог современной КПЗ :))
• Ну, ну, дурак, полно! Такое грубое животное - Nu, nu, malsaĝulo, cesu! Tia kruda besto!

   Вашему ведущему посчастливилось изучать эсперанто по учебнику Б. Колкера. Будучи старательным учеником, я ещё с 11-го урока усвоил в своё время разницу между plu ne и ne plu. Во втором случае - какое-либо действие более не продолжается, тогда как в первом - продолжается какое-то "антидействие", что не всегда означает одно и то же. Пример из самого учебника: mi ne plu sportas - я больше не занимаюсь спортом (т.е., раньше занимался, а теперь нет); mi plu ne sportas - я продолжаю не заниматься спортом (то есть, как раньше я занимался "незанимательством", так и сейчас я plu продолжаю это делать).
   В этом ключе заменгофов перевод фразы "Хозяин сказал, что больше не даст обедать" как "La mastro diris, ke li plu ne donos tagmanĝi" ошибочен (хозяин и далее не будет давать обедать, то есть, он и раньше не давал), тогда как правильно будет "La mastro diris, ke li ne plu donos tagmanĝi" (то есть, раньше-то он давал, но сейчас его терпение лопнуло и отныне Хлестаков обедов не получит). Вроде бы всё ясно...
   Но!
   Когда я решил "на всякий случай" проконсультироваться с источниками, меня ждала большая неприятность - в PMEG ("Полное руководство по грамматике эсперанто" пера академика Б. Веннергрена - самое авторитетное, чем я обладаю) о такой разнице не было и речи, зато оба варианта бесстыдно валились в одну кучу, судя по всему без какого-либо смыслоразличения. Henrik Seppik в своём старом добром и всё ещё достойном внимания учебнике "La tuta Esperanto" тоже ничего об этом не говорил, мимоходом лишь заметив, что "kelkaj lokigas la vorton ne ĉiam antaŭ plu", опять-таки, не оставляя надежды на какие-либо смысловые отличия. ReVo (большой и довольно неплохой толковый словарь эсперанто, доступный через сеть) также не даёт по этому поводу каких-либо указаний. В Lingvaj Respondoj Заменгофа речь о "ne... plu" идёт, но в ином ключе - о различии между "ne... plu" и "jam... ne". Когда же от отчаянья я обратился к Fundamenta Ekzercaro - там вообще не оказалось ни одного примера употребления "plu". И что же нам теперь делать?
   Советы, мнения и утешения принимаются по нашему обычному (mevamevo@yandex.ru) адресу.

   b. Deviga vortordo.
   En iu Esperanto-grupo trafis nin jenaj vortoj, skribitaj sur nigra tabulo:
   "Ĉi tie oni nur parolu Esperanton".
   "Ĉu ne estas permesate kanti ĉi tie?" - mi demandis la prezidanton, supozante, ke kantado eble ĝenus la najbarojn.
   "Ni certe rajtas kanti en nia kunvenejo", - li respondis, - "kial ne? Per kantado ni ĉiam komencas niajn vesperojn. Kial vi demandas?"
   "Pro tiu frazo sur la nigra tabulo."
   "Tio estas instigo paroli ĉiam Esperanton", li diris. "Vi scias, ke ordinare oni post kelka tempo refalas en sian nacian lingvon. Tiukaze ni atentigas la pekinton pri la frazo sur la nigra tabulo."
   "Mi komprenas. Via intenco estas bona, sed... tion vi ne esprimas per la frazo!"
   "Mi ne komprenas..."
   "Vi ja volas instigi la membrojn, ke ili parolu nur Esperanton, ĉu ne?"
   "Jes."
   "Nu, tie staras io alia, nome: "Ĉi tie oni nur parolu Esperanton", tio estas ne kantu, ne legu, aŭ ne skribu Esperanton. Ĉu vi nun komprenas?"
   "Je-e-es..."
   "Sed vi volis diri: "Ĉi tie oni parolu nur Esperanton."
   "Vi pravas, vere. Mi ĉiam opiniis, ke la vortordo estas libera, sed nun evidentiĝas al mi, ke mi eraris."
   "Nu, mi ne volas diri, ke ĝi tute ne estas libera, sed almenaŭ ne tute..."

   Efektive, en ĝenerala senco la vortordo estas libera, sed tio ne signifas, ke oni rajtas aranĝi la vortojn arbitre. Estas vere, ke koncerne la distingon inter subjekto kaj objekto la frazoj:
   Johano amas Marion, kaj
   Marion amas Johano
       ne povas kaŭzi miskomprenon; ambaŭ signifas la samon. Sed tiaj ekzemploj servas ordinare kiel klarigo pri la utilo de la akuzativa formo, per kiu oni povas distingi la anton disde la ato. En diversaj lingvoj oni distingas ilin per la vortordo; en tiuj lingvoj la frazo Johano amas Mario signifas Johano amas Marion.
   Ankaŭ en Esperanto la kutima vortordo estas uzata, ĉu por akiri pli bonan stilon - vidu la antaŭan ĉapitron - ĉu por reliefigi aŭ akcenti iun vorton aŭ frazparton kaj tiel krei nuancon en la signifo de la frazo. Pri tio poste.
   Nune ni volas paroli pri la loko, kiun iuj vortoj devas okupi en la frazo pro tio, ke sur alia loko ili donus al la frazo alian sencon ol tiun, kiun ni celas. Klara ekzemplo pri tio estas la frazo: Ĉi tie oni nur parolas Esperanton. Ĝi estas senerara, sed ne esprimas tion, kion la prezidanto volis diri.
   Ankaŭ la vortoj ankaŭ, ankoraŭ, eĉ, jam, nur kaj kelkaj aliaj staru antaŭ la vortoj aŭ la vortgrupo, al kiu ili rilatas. De tiu loko dependas - kiel ni jam konstatis - la signifo de la frazo.
   La temo, kiun ni nun komencis pritrakti, ne estas tute nova por ni. Jam en elementa lernolibro ni lernis, ke la vorto ne devas stari tuj antaŭ la vorto aŭ vortgrupo, kiun ĝi neas, ekz.:

   Ознакомьтесь с решениями задачек из прошлого номера и познакомьтесь с новыми...

       KION KOVAS KOKO?
   Kokrito, kokardo;   kokcinelo;   oksikoko, salikoko;   konko, korko;   konkordo;   konklavo, konkludo, konkurso;   katoliko;   kokso;   kokono;   krokodilo;   konjako;   konekto, kolekto;   kontakto;

   KAJ NUN KONTROLU, ĈU ĈIUJN VORTOJN VI KONAS!

   Trajno. Nokto. Iu homo vidas, ke ĉe fenestro staras virino kaj ploras. La
homo scivolas:
   - Kio okazis, sinjorino? Kial vi ploras?
   - Aĥ, - la virino ploregas, - mia edzo eliris dumhalte por tagĵurnalo, kaj
la trajno foriris sen li...
   - Ho, mi kondolencas. Estas vere terure resti en trajno sen legaĵo.

   Pastro parolas antaŭ lernejanoj:
   - Infanoj miaj, ne cedu al tentoj! Memoru, ke ĉio komenciĝas de unu eta
cigaredeto, kaj poste ili estos du, poste tri, poste vi komencos drinki,
poste vi pensos nur pri seksumado, drogo kaj leĝera vivo... Ĉu vi havas
demandojn?
   - Jes, pastro: kie eblas preni tiun unuan fabelan cigaredeton?

   Viro venas hejmen ebriega. La edzino:
   - Damne, vi drinkis!
   La edzo:
   - Ne drinkis.
   - Sed vi ja drinkis! Konfesu!
   - Ne drinkis.
   - Rigardu vin mem! Vi ne povas bone stari sur la piedoj! Ĉu vi drinkis?!
   - Ne drinkis.
   - Bone. Tiukaze klare diru: "Tohuvabohuo".
   - Drinkis.

Alsendis G. Arosev

   Niaj komentoj:

• la homo scivolas - любопытствует человек
• Ho, mi kondolencas - О, сочувствую...
• Damne, vi drinkis - Проклятье! Ты пил!
• ne cedu al tentoj - не поддавайтесь искушениям
• drogo kaj leĝera vivo - наркотики и лёгкая жизнь