En la hodiaŭa numero vi trovos:

Demandoj kaj respondoj

Tradukoj de malfacilaj frazoj el "Revizoro"

Ne tiel, se tiel ĉi (daŭrigo de studoj pri la stilo)

Konkurs' kaj eksperiment'!

"Старый рояль" - наконец-то эта чудесная песня - на эсперанто!

Ankoraŭfoje pri la nomoj de Zamenhof

Malgranda anekdoto

>> Kiu havas orelojn, tiu aŭdu!
>> Да услышит (может, лучше "внемлет") тот, у кого есть уши!

       Mevo:
   Чисто по смыслу перевод верен. Однако подобные "старые как мир" фразы
весьма желательно переводить традиционными формами, даже если
по смыслу они несколько отличаются. Данную библейскую фразу в идеале
нужно бы перевести так: Кто имеет уши слышать, да слышит.
   Подобные подходы действительны при переводе с любого языка на любой.
Например, если Вы переводите с русского какое-нибудь художественное
произведение, где какой-нибудь священник цитирует Нагорную проповедь,
говоря "Блаженны нищие духом, ибо их есть Царство Небесное", да ещё и прибавит,
откуда цитата (Евангелие от Матфея 5:3), то Вы не имеете никокого права переводить
её как, например Beataj estas la spirit-almozuloj, ĉar la Ĉiela Reĝlando estas ilia.
Ни в коем случае (хоть перевод будет и верен сам по себе, и все слова будут
найдены вами в хорошем словаре)! Нужно не полениться, найти библию на
эсперанто, открыть тот же стих и перевести так: Feliĉaj estas la malriĉaj
en spirito, ĉar ilia estas la regno de la ĉielo.
   Что же касается фразы, с которой всё заварилось, то она в абсолютно такой же
форме встречается в Евангелии от Матфея 2 раза (Матфея 13:9 и 13:43). То есть,
открываем библию на русском языке и передираем перевод. Надо только знать,
где его искать...
    Между прочим (это мы уже немного отвлекаемся, но - к вопросу о расхождениях
в разных версиях библии), остальной Новый Завет изобилует схожими фразами.
Другие Евангелия в русской версии многократно повторяют то же самое,
но в эсперанто-версии оно звучит уже по-другому: Kiu havas orelojn por aŭdi,
tiu aŭdu (Эсперанто, как всегда, впереди планеты всей - на русском одно
толкование, у нас - аж два; и чего это Матфей так выделился?).
   Но особо повезло "с ушами" Откровению от Иоанна. Там (в русском варианте)
фраза "Имеющий ухо да слышит, что Дух говорит Церквам" встречается
многократно, причём, в первый раз даже с пояснением: "Имеющий ухо (слышать)
да слышит, что Дух говорит Церквам" (Откровение 2:11). В эсперанто-библии через
весь Апокалипсис проходит единая форма перевода: Kiu havas orelon, tiu
aŭskultu, kion la Spirito diras al la eklezioj.
   В общем, ещё раз итог: при переводе цитат из уже переведенных до Вас и ставших
классическими переводами произведений, всегда старайтесь воспроизвести уже
существующий вариант. Например, при переводе "Мастера и Маргариты" Сергей
Покровский эпиграф (...Так кто ж ты, наконец? - Я - часть той силы, что вечно
хочет зла и вечно совершает благо. Гете. "Фауст") переводит через уже
имеющийся перевод "Фауста" на эсперанто: …Nu, kiu estas vi? - De l' fort' mi estas
ono Malbonvolema ĉiam, sed kaŭzant' de bono. (Faŭsto), в чём и честно признается
в комментарии, упоминая, что это за перевод: Goethe. Faŭsto, I. Trad. N. Bartelmes,
2-a eldono. Munchen: Pasing, 1949.

       Mevo:
   NPIV имеет форму "ĉiamverda" для "вечнозелёный", но ничего похожего с etern-.
То есть, давайте уж использовать более простое ĉiamverda, хотя eterneverda,
разумеется, тоже понятно и никем не запрещено.
   Что же касается того, какую соединительную гласную использовать, то, как мне
кажется, лучше e, а вообще-то, никакой разницы нет, что eterne verda, что
eterneverda. Сколько я не представлял себе подобные словосложения прилагательного
с прилагательным - по мне так всё равно, будь это два слова, будь одно: helruĝa =
hele ruĝa - одно и то же.

       Mevo:
   Вот что сообщает NPIV:
   Bufedo 1. Tablo aŭ tabloforma meblo, provizita per manĝaĵoj, disponeblaj por invititoj
aŭ klientoj ĉe teatro, balo, stacidomo. (То есть, насколько я понимаю, стол, с
которого продаётся или даже просто берётся еда во всяких общественных заведениях;
как это сказать по-русски - я даже затрудняюсь...)
   2. Verŝotablo ĉe stardrinkejo, ks.: li eniris en la drinkejon rekte al la bufedo^Z. (То
есть, обычная барная стойка, или в крайнем случае, стойка, помните, в советских
столовых, по мере прохождения которой посетителям потихоньку дают еду).
   Здесь же слова bufedejo (ну, типа "буфет как помещение", но тогда это будет
либо само drinkejo, либо уже просто manĝvendejeto, как мне кажется) и bufedisto.
   Как-то путано. Мне кажется, что можно без проблем использовать слово bufedo
только в смысле "стойка", а русское слово "буфет" переводить так: manĝejo (буфетик
в театре и т.п.), manĝvendejeto (небольшой продуктовый магазинчик), telerŝranko,
servicoŝranko, manĝilarŝranko (как предмет мебели, в зависимости от того
что в нём хранится).

> русское "где-то" в области чисел/количества, переводится как "iom"
> Estas iom ducent kilometroj.

       Mevo:
   Нет, "где-то" в данном контексте означает "приблизительно" или "я не уверен в
количестве, возможно что". В первом случае ("приблизительно") оно переводится
на эсперанто ĉirkaŭ или proksimume. Во втором случае ("возможно, что аж
200 километров") - eble, povas esti. И в любом случае, подразумевается, что
второе предложение расписывается как "на расстоянии где-то 200 километров".
Поэтому, чтобы уж ни к чему не придраться, я бы перевёл так: Ili loĝas tre
malproksime de mia urbo, je ĉirkaŭ 200 kilometroj (je ĉirkaŭ 200-kilometra
distanco / ĉirkaŭ 200 kilometrojn for / eble 200 kilometrojn for).

       Mevo:
   Безусловно, глагол preterpasi - переходный. Очередная ошибочка в Бокаревском
словаре. NPIV даёт следующие Заменгофовы примеры: ĵetante rigardon sur la belegan
konstruaĵon, kiun ŝi antaŭe preterpasis; vi preterpasis (=evitis) gravan danĝeron.
   Честно говоря, лично я бы не использовал корень pas в подобных конструкциях.
Моё языковое чутьё (взращенное, как понятно, на той же эсперанто-литературе),
подсказывает, что pas больше тяготеет к метафористическому "проходить":
pasis tempo, rememoro, evento, aranĝo, doloro и т.д., то есть, близко к finiĝi, ĉesi.
Я никогда бы не использовал pas для человека (только как forpasi - скончаться), и
подобные фразы (он прошёл мимо; он прошёл огонь, воду и медные трубы) переводил
бы через ir или paŝ: li trapaŝis preter mi; li trairis akvon kaj fajron, marĉojn,
kaj marojn. (У Заменгофа здесь употребляется pas: вот две пословицы из
Proverbaro: Li pasis akvon kaj fajron kaj marĉojn kaj marojn; Ne unu fajron li pasis,
ne unu hundo lin ĉasis.

• Тебе и во сне не виделось - просто из какой-то городничихи и вдруг... фу ты, канальство!.. с каким дьяволом породнились... - Vi ja eĉ ne sonĝis pri tio - simple el ia urbestredzino subite fariĝi... fi, kanajlaĵo!.. Kun kia diablo ni parenciĝis!
• Вот я их, каналий! - Nun mi ilin prilaboros, la kanajlojn!
• Да объяви всем, чтоб знали: вот, мол, дескать, какую честь Бог послал городничему - Kaj anoncu al ĉiuj, ke oni sciu: jen, diru, kian honoron Dio sendis al la urbestro
• Что ведь, я думаю, уже городничество тогда к чёрту? - Nu, mi opinias, la urbestrecon ni devas nun ĵeti al la diablo?
• Вот оно, как ты думаешь, Анна Андреевна, теперь можно большой чин зашибить, потому что он запанибрата со всеми министрами и во дворец ездит, так поэтому может сделать такое производство, что со временем и в генералы влезешь - Nune ja, kiel vi pensas, Anna Andrejevna, nun oni povas kapti grandan rangon, ĉar li estas frato-kamarado kun ĉiuj ministroj kaj li veturas en la palacon de la regnestro, tial li povas aranĝi tian antaŭensovon, ke poste mi povus eĉ enrampi inter la generalojn
• Ведь почему хочется быть генералом? - потому что, случится, поедешь куда-нибудь - фельдъегеря и адъютанты поскачут везде вперёд: "Лошадей"! - там на станциях никому не дадут, всё дожидается: все эти титулярные, капитаны, городничие, а ты себе и в ус не дуешь - Efektive ja kial mi volus esti generalo? Ĉar se ekzemple vi devas ien veturi, - kurieroj kaj adjutantoj ĉiam rapidas antaŭe: "ĉevalojn!". Kaj tiam en la stacioj oni al neniu donas, ĉiuj devas atendi: ĉiuj tiuj titolaj konsilantoj, kapitanoj, urbestroj... kaj vi al neniu donas eĉ la plej malgrandan atenton.
• Твои знакомые будут не то что какой-нибудь судья-собачник, с которым ты ездишь травить зайцев, или Земляника; напротив, знакомые твои будут с самым тонким обращением: графы и все светские... - Viaj konatoj de nun estos ne ia juĝisto-hundisto, kun kiu vi veturas ĉasi leporojn, aŭ Zemlanika: kontraŭe, viaj konatoj estos homoj kun la plej aristokrata konduto: grafoj kaj ĉiuj salonuloj...
• Архиплуты, протобестии, надувалы! - Arĥifriponoj, protokanajloj, trompistoj!
• Знаете ли вы, семь чертей и одна ведьма вам в зубы, что... - Ĉu vi scias, sep diabloj kaj unu diablino batu al vi la dentojn, ke...
• Ещё мальчишка, "Отче наша" не знаешь, а уж обмериваешь, а как разопрёт тебе брюхо да набьёшь себе карман, так и заважничал! - Kiam vi estas ankoraŭ bubeto, ne scias ankoraŭ "Patron nian", vi jam trompas; kaj kiam via ventro bareliĝas kaj vi plene ŝtopas al vi la poŝojn, tiam vi levas la nazon!
• А кто тебе помог сплутовать, когда ты строил мост и написал дерева на двадцать тысяч, когда его и на сто рублей не было? - Kaj kiu helpis vin friponi, kiam vi konstruis ponton kaj kalkule enskribis lignon por dudek mil rubloj, dum en efektiveco vi ne donis eĉ por cent rubloj?
• Лукавый попутал. И закаемся вперёд жаловаться. Уж какое хошь удовлетворение, не гневись только! - Satano nin tentis. Jam neniam en la tuta vivo ni plendos. Postulu kontentigon kian ajn vi volas, nur ne koleru!
• Вот ты теперь валяешься у ног моих. Отчего? Оттого, что моё взяло. А будь хоть немножко на твоей стороне, так ты бы меня, каналья, втоптал в самую грязь, ещё бы и бревном сверху навалил - Jen vi nun kuŝaĉas antaŭ miaj piedoj. Kial? Ĉar la sorto min favoris; sed, se la venko estus eĉ iomete sur via flanko, tiam vi, kanajlo, enpremus min profunde en koton kaj vi eĉ pezan trabon metus sur min
• Чтоб поздравление было... понимаешь? не то, чтоб отбояриться каким-нибудь балычком или головой сахару - Rigardu, ke la gratulo estu... vi komprenas? Ne esperu kvietigi per ia sekigita sturgeto aŭ per konuso da sukero
• К вам привалило необыкновенное счастье? - Ĉu la sorto sendis al vi eksterordinaran feliĉon?

   b. Aliaj neologismoj.
   Krom la neologismojn, kiuj celas anstataŭi malvortojn, oni jen kaj jen uzas aliajn neologismojn nenecesajn, ĉar ekzistas taŭgaj vortoj por ili en la fundamenta lingvo, ekzemple: ascendi kaj descendi = respektive supreniri kaj malsupreniri: oni ascendas aŭ descendas ŝtuparon. Kial oni ne supreniras aŭ malsupreniras la ŝtuparon? "Ili estas tro longaj", oni diras. Nu, ni uzis dum 35 jaroj Esperanton en la ĉiutaga vivo, sed neniam trafis nin la troa longeco de tiuj vortoj. Ankaŭ pri tio ni devas diri, ke la kaŭzo estas, ke supreniri kaj malsupreniri estas por ni vortoj vivantaj. Kaj tial neniel fremdaj kaj strangaj. Ascendi kaj descendi ni sentas kiel vortojn fremdajn, same kiel alilingvajn vortojn en nia gepatra lingvo, kiujn ni kontraŭbatalas, se nia gepatra lingvo jam posedas taŭgan vorton kaj ne bezonas prunti el lingvoj fremdaj.
   Ne ekzistas motivo kontraŭbatali vortojn internaciajn. Ekzemple, oni povas uzi kremacio apud cindrigo; evolui apud disvolviĝi; aŭtoro apud verkinto, verkisto; braceleto apud ĉirkaŭmano; redakcio apud redaktado, redaktoraro, redaktejo; inspektoro apud inspektisto; prononco apud elparolo; giganto apud grandegula, kaj tiel plu.
   Tiaj internaciaj vortoj posedas en nia lingvo validan pasporton laŭ la 15-a regulo de Plena Gramatiko de Esperanto el la Fundamento:

   Sed kial floto apud ŝiparo? Kial bunta apud diverskolora, multkolora; ascendi apud supreniri; incendio apud brulego; reportero apud raportisto; polmo apud manplato; pojno apud manradiko; kirko apud preĝejo; polekso apud dikfingro; gluteo apud sidvango; pado apud vojeto; desaponti apud seniluziigi; spektatoro apud rigardanto ktp?
   Jen vortoj, kiujn mi kolektis ne el poezio aŭ alta prozo, sed el komunlingvaj artikoloj, noveloj, romanoj.
   Kial la verkintoj uzas tiujn vortojn? Se ili juĝis ilin pli internaciaj, ol la fundamentajn, profitus el tio nur tiuj, kiuj scias la lingvojn, el kiuj ili etas prenitaj. Sed la "unulingvulo" kies gepatra lingvo ne kontribuis al tiu listo nur malprofitas!
   Ĉu ili opinias la novajn vortoj pli belsonaj? Ni opinias la malnovajn ne malpli belsonaj. Ĉu ili trovas la malnovajn tro longaj, tro kunmetitaj, nesufiĉe elvokantaj? Nu, se oni uzas Esperanton tiom regule, ke ĝi iĝis familiara, tiam la vortoj, kiel ekzemple supreniri kaj malsupreniri estas same facile uzeblaj, kaj same elvokantaj, kiel la vortoj unu- aŭ duelementaj.
   Kutimo kaj rutino venkos la komencajn barojn!

   Ĉu ni kontraŭu do ĉiujn neologismojn? Kompreneble ne! La vivo, la socio, al tekniko, la scienco konstante evoluas, kaj kune kun ili evoluas la lingvo, kiun ili trapenetras. Observu ekzemple dum nur unu tago la uzon de via nacia lingvo, kaj vi konstatos, ke plurfoje vi surpaŝas sciencan aŭ teknikan vorton. Nuntempe ni ne povas malhavi vortojn, kiel demoralizi, diskrediti, partizano, staplo, rapsodo, tombolo, valuto (ĉiuj Zamenhofaj) kaj: aspirino, buldozo, celofano, devaluti, difterio, elektrono, fascini, garaĝo, helikoptero, hormono, insulino, mentolo, mitralo, nilono, penicilino, plasto, erodi, vitamino, viskozo, viruso, reaktoro, sero, roboto, saboti, stencilo ktp.
   Klopodi bari la eniron en la komunan lingvon de tiuj kaj similaj vortoj kaj anstataŭigi ilin per vortoj priskribaj estus malracie, eĉ neeble.
   Sed ni povas - kaj eĉ devas - kontraŭstari tiajn neologismojn, kiaj efektive estas nenecesaj en la komuna lingvo, precipe tiajn, kiaj celas nuligi la sistemecon de Esperanto, aboli la uzadon de afiksoj kaj klasikaj kunmetaĵo kaj per tio - ĝiajn plej karakterizajn kaj allogajn trajtojn, kiuj faras la lingvon facile lernebla eĉ por tiuj, kiuj ricevis nur elementan instruon.
   En la alta literaturo - proza kaj poezia - la aŭtoroj kaj tradukantoj havu la rajton uzi siajn specialajn vortojn literaturajn, kondiĉe, ke ili klarigu ilin, sed ili ĉezu uzi ilin en artikoloj, noveloj, romanoj kaj aliaj verkoj, por kiuj la klasikaj formoj kaj esprimmanieroj sufiĉas.

   Уважаемые подписчики! Предлагаем Вашему вниманию небольшой эксперимент и конкурс (пока, к сожалению, без призов). Ниже приводится перевод на эсперанто (с русского языка) небольшой легенды об одной из природных достопримечательностей южного берега Крыма. Ваша задача - перевести его обратно на русский язык. Цель конкурса - определить, кто с этим справится лучше. Цель эсперимента - определить, насколько близким будет результат к оригиналу после "двойного" перевода (Вы, возможно, слышали, что у эсперанто, якобы, выше точность передачи деталей при переводе; мы сможем это проверить). Пока что - без "контрольного" перевода на какой-нибудь национальный язык, но если результаты текущего эксперимента нас обнадёжат, мы сможем продлить наши изыскания.
   Ваши переводы присылайте на наш обычный адрес mevamevo@yandex.ru. Итоги конкурса (право быть единственным судьёй я автократически присвоил себе) и эксперимента будут обсуждены в ближайших номерах рассылки.
   Небольшой совет участникам в качестве "школы перевода": порой одному и тому же слову на одном языке соответствует несколько на другом, различных по стилю, сторонним значениям и т.п. При переводе старайтесь ухватывать общее настроение текста и подбирать синонимы так, чтобы они гармонировали с окружающими словами. Скалы, о которых идёт речь, по-русски зовутся Адалары.

   Antaŭlongege sur la pinto de la Urso-monto staris majesta kastelo. Tie loĝis fratoj-ĝemeloj Petro kaj Georgo. Ili kunvivis amike, dum bataloj batalis apude, defendante unu la alian. La princoj havis fidelan serviston - maljunulon Nimfoliso. Foje Nimfoliso donacis al ĉiu frato perlamotan skatolon kaj diris:
   - Vi komprenos la misteron de ĉio vivanta, komprenos, kiel la mondo estas aranĝita. Sed memoru: neniam uzu tiun donaĵon profitocele! Nur por la ĝojo de ekkono.
   En unu skatolo estis osta vergo kun la surskribo: "Levu ĝin - kaj la maro disfendiĝos, mallevu ĝin - vi ekscios pri ĉio, kio estas en la abismo", kaj en la alia skatolo - du arĝentaj flugiloj, ankaŭ kun la surskribo: "Alligu ilin - kaj ili portos vin tien, kien vi volos, vi ekscios tie ĉion, kion vi ekdeziros".
   La fratoj ekvivis interese, komencis ekkoni la mondon...
   Sed jen ili eksciis, ke unu princo havas du filinojn — belajn junulinojn-ĝemelojn.
   La fratoj prefere iru kun paco kaj tenero, meritu amon kaj estimon, sed ili faris alimaniere, malbone. Perforte alveturigis la fratinojn en sian kastelon, sed perforto kaj amo neniam kunvivos. En mallibero la animoj de la fratinoj ŝtoniĝis, kaj nenio restis en ili krom malestimo kaj malamo al la fratoj.
   Sed la fratoj volis ajnapreze aĉeti la amon de la belulinoj. Kaj ili decidis mirigi la fratinojn per la donacoj de Nimfoliso.
   - Li ne kondamnos nin, - diris Georgo. - Ja li scias, kiel ni bezonas favoron de tiuj virinoj. Ne, ne por profito, sed por feliĉo ni decidas ekuzi la donacojn de la malnova servisto.
   Sekvatage Georgo alligis la flugilojn al la ĉevalo, ĉiuj eksidis sur la ĉevalon kaj supreniĝis tre alte. Subite eksonis la voĉo de maljuna Nimfoliso:
   - Reen!
   Georgo ektremis, paliĝis unuan fojon en la vivo kaj returnis la ĉevalon.
   Kaj la fratinoj ekparolis moke kaj aroge:
   - Vi ne levis nin ĝis la suno, fuĝis kiel malkuraĝa leporo.
   Sekvatage Petro jungis ĉevalojn al la ĉaro kaj ekveturigis la fratinojn kaj la fraton al la ŝtormema maro. Li levis la vergon, la abismo disfendiĝis kaj ili ekrapidis profunden sur la fundo. Nur iomete ili deveturis de la bordo, kiam aperis antaŭ Petro nevidebla por la junulinoj Nimfoliso kaj diris:
   - Petro, kun malnobla intenco vi malsupreniĝis en profundon. Mi ordonas al vi reveni, se vi ne volas perei mem kaj pereigi ĉiujn.
   Nenion respondis Petro, vipis la rapidajn ĉevalojn. Ekkoleris la Caro de l' amismoj, ekbatis per la tridento unu fojon - kaj mortigis la fratojn, batis duan fojon - kaj mortigis la fratinojn. Sed ili ne pereis. Emerĝis iliaj korpoj, kuniĝis porĉiame en ŝtono.
   Kaj la homoj ekvidis en la maro la rokojn-ĝemelojn Adalaroj. Rakontas tiuj rokoj pri tio, kiel malĝojege finiĝas la provoj preni ion perforte de l' homa animo.

Старый рояль -
Весь в испуге,
Раньше играл
Он только фуги.
Он весь дрожит от страха.
Не слыша Баха,
Теперь на нём играю я.
Старый рояль, мне поверь, мне поверь, старый рояль!

Трудно тебе,
Но пойми ты:
В жизни теперь
Другие ритмы,
Конечно, трудно сразу
Привыкнуть к джазу,
И мне тебя немного жаль...
Старый рояль, мне поверь, мне поверь, старый рояль!

Когда
Этих клавиш коснётся рука,
Тогда
Улетает из сердца тоска.
Со мной
Ты разделишь и грусть, и печаль,
Мой старый,
Усталый
Рояль.

Olda pian'
Trem-protestas:
Ĝia program' -
Nur fugoj estas.
Ĝi timas treme-skue:
Ne Baĥo plue,
Sed ludas ĝin jam mia man'...
Olda pian', kredu min, kredu min, olda pian'!

Pri l' malfacil'
Mi komrenas,
Sed nova stil'
La mondon tenas.
Ja venis nova fazo -
La faz' de ĵazo;
Mi vin kompatas, ho kompan',
Olda pian', kredu min, kredu min, olda pian'!

En l' hor',
Kiam tuŝas vin man' je l' klavar',
Al for'
El la kor' flugas trist' kaj amar'.
Vi min helpos dum malfeliĉ' kaj malsan',
Sagaca,
Kaj laca
Pian'!

   Дорогие подписчики! Как Вы знаете, с именами Заменгофа царит небольшая неразбериха. Далеко не все знают, откуда взялись Лазари и Людвиги, не все скажут, каково было официальное имя Заменгофа. Кроме того, задавались ли Вы вопросом, откуда берёт происхождение его фамилия? Сейчас постараемся разобраться (с дидактическими целями - на эсперанто).
   Материал, представленный ниже - это результат компоновки двух статей, появившихся в своё время в журнале "Eventoj", выходившем в Венгрии. Если кто не знает, в сети лежит полный архив уже не выходящего - увы! - издания. Адрес - www.eventoj.hu.
   Статья скомпилирована из следующих источников: "Kiel nomiĝis L. L. Zamenhof?" (Adolf Stanura, Eventoj n-ro 012, Aŭgusto-1992), "Nomoj de Lazar Markoviĉ Zamenhof" (Arpad Ratkai, Eventoj n-ro 020, Decembro-1992).

   Ankoraŭfoje pri la nomoj de Zamenhof.
   Zamenhof, iniciatinto de Esperanto, naskiĝis judo en la okcidenta parto de la Rusa Imperio. Li mem konsekvence uzis la terminon "ruslanda hebreo". La judaro tie en la 19-a jarcento apartiĝis de la aliaj etnoj ne nur religie, sed ankaŭ lingve: ili parolis la jidan lingvon. La jida - malgraŭ PIV - ne estas germana dialekto, sed tute memstara lingvo, eĉ pli malnova ol la germana.
   La jidajn tekstojn oni skribis per kvar alfabetoj. La elekton determinis la socioj, en kiuj oni vivis. Precipe la kulturo de germanoj, poloj, litovoj kaj rusoj influis la jidan kulturon, do, ili uzis gotajn, latinajn aŭ cirilajn literojn. Krom tio - ĉefe por ekleziaj celoj - oni uzis ankaŭ hebreajn literojn (komento).
   Post tia enkonduko estas evidente, kial judo naskiĝinta en la tiama Rusio ricevis nomon en tri lingvoj, en la lingvo de la juda eklezio (la hebrea), en la lingvo de la etno (la jida), kaj en la oficiala, ŝtata lingvo (la rusa). Oni dokumentis plej precize la oficialan (precipe ĉe knaboj pro soldatservo). Ekzemple la patro de "nia" Zamenhof ricevis la jenajn nomojn: la hebrean Mordeĥaj, la jidan Motel aŭ Mordĥe (ĝia de rusoj kripligita formo estis Mordka) kaj la rusan Mark. Lia filo ricevis la hebrean nomon Eliezer, kiun li neniam uzis, la jidan - Lejzer, kaj la rusan, kiun li plej ofte uzis - Lazar.
   La plena nomo en la rusa lingvo enhavas ankaŭ la patronomon - derivaĵon de la patra nomo. Do, lia kompleta, oficiala nomo estis Lazar Markoviĉ Zamenhof. Tiujn, kiuj konas la tiaman lingvan ordon, tute ne konfuzas la fakto, ke en dokumentoj kelkfoje aperis ankaŭ Lazar Motelev Zamenhof, aŭ Lazar, filo de Mordka. En mallongigita formo ĉiuj variantoj estas Lazar M. Zamenhof, sed plej ofte li subskribis nur L. Zamenhof.
   Zamenhof estis devigita uzi la rusan nomon ne nur pro politikaj kialoj. Lia patro - Mark Fabianoviĉ Zamenhof - estis pioniro de la klerisma movado inter judaj intelektuloj, klopodanta ĉesigi per kompleta asimiliĝo (rusiĝo) la apartecon de judoj, forlasante la etnajn kaj religiajn apartaĵojn. Tial la rusa estis Zamenhof la hejmolingvo (kvankam la patrino ne bone parolis ĝin).
   Lazar pli kaj pli konsideris la rusan amata gepatra lingvo. Ankaŭ lia familia lingvo estis la rusa, li edukis siajn infanojn en ĝi. La ruseco de la familio estis tiel forta, ke ankaŭ lia filo, Adamo, post la unua mondmilito, estante pola ŝtatano en la jam sendependa Pollando, hejme uzis nur la rusan en sia familio.
   Zamenhof do estis rusiĝinta judo, kiu, tamen, tre bone konis kaj ŝatis ankaŭ la unuan gepatran lingvon - la jidan (li, interalie, publikigis ampleksan studon pri la jida gramatiko, verkis en la jida kaj tradukis el la jida literaturo en Esperenton).
   Jam post apero de Esperanto, Zamenhof komencis uzi apud sia persona nomo aŭ anstataŭ ĝi la alprenitajn formojn Ljudovik, Ludvigo ks. Tiel finfine li venis al la formo L. L. Zamenhof, kies unuaj literoj estis en esperantigita formo Lazaro Ludoviko, en la franca Lazare Louis, en la pola Lazar Ludwik, en la germana Lazar Ludwig, ktp. Tiun formon li konsekvence uzis en Esperanto ekde 1904.
   Se paroli pri la familinomo, do ĝi estas evidente germandevena, kunmetita el du vortoj: Samen - semo, Hof - korto. Origina formo de la familinomo estas do Samenhof, sed Lazaro komencis ĝin per "Z", ĉar la komenca "S" en la germana estas legata ĝuste "Z". Poste, en svedaj, portugalaj kaj ĉefe en germanaj publikaĵoj li uzis ankaŭ la formon Samenhof, por ke la germanoj prononcu ĝin Zamenhof (ja la prononco de Zamenhof estus Camenhof). Tamen, tiu formo iom post iom malaperis, kaj en la germana jam delonge oni skribas nur Zamenhof, prononcante ĝin ĝuste.

   Komento:
   La hebrea estis la lingvo de la antikvaj judoj, la lingvo de la Malnova Testamento. La jida kaj la hebrea lingvoj ege diferencas: la unua apartenas al la hindeŭropa lingvofamilio, la dua al la semida. Krome, neniuj el la menciitaj lingvoj estas identaj kun la novhebrea, lingvo de la moderna Israelo. La novhebrea estas planlingvo kreita surbaze de la malnovhebrea fare de Eliezer Ben-Ieguda.

       Ŝparemo
    S-ino Monpot estas riĉega maljuna bervalino, kaj tre... ŝparema (por
ne diri avara). Ŝi vekiĝas matene kaj malkovras, ke ŝia edzo, la
maljunega s-ro Monpot, mortis dum la nokto. Ŝi demandas al si kiel anonci
tiun novaĵon al la cetera familio. Do, ŝi sonoras al la servistino, kiu
rapide alvenis.
   La neelspezema s-ino Monpot diras:
   - Margo, vi kuiru nur UNU ovon por matenmanĝo!

Alsendis Rikardo Cash

   Komentoj:

• monpot - "денежный горшок"
• bervalino - "бервалка", жительница Берваля, города, где живут, кстати, уже известные нам Kruko и Baniko
• neelspezema - несклонная тратиться, прижимистая

La gvidanto: