Школа Эсперанто

Школа ESPERANTO

60

Здравствуйте, дорогие друзья! Saluton, karaj amikoj!


>1) Как возникло название Usono? [Единственное, что
>сам могу предположить: первые буквы означают US, или
>даже их эсперантское прочтение: u-so-; а остальные?]

Еще сто лет назад США назывались "Соединенные Штаты Северной Америки", на
эсперанто - Unuighintaj Shtatoj de Norda Ameriko, сокращенно Usono. Эта
форма и закрепилась, хотя слово "Северной" давно не употребляется.
Есть мнение, что слово Usono - анахронизм, и вместо него можно было бы
ввести просто USo - США (USa - "американский", в смысле "штатовский",
USano - "американец", US-armeo - "армия США", и т.п.).


>> спать без задних ног
> dormi fortikege

Сказать "dormi sen malantauaj kruroj", конечно, нельзя (непонятно будет).
Но есть другие фразеологизмы, обозначающие крепкий, беспробудный сон,
например: dormi kiel marmoto (спать как сурок). Также dormi kiel urso
vintre тоже было бы понятно и образно.


>Я вот задумался, можно ли считать эсперанто
>иностранным языком? Он ведь не принадлежит никакой
>другой (иной) стране.;-)

Можно сказать, эсперанто не иностранный и не родной, а как бы посередине.

    Один из популярнейших в Советском Союзе поэтов-песенников, Михаил
Исаковский, в пору молодости, как и многие тогда, увлекался Эсперанто, даже
писал на Эсперанто стихи. В изданном в Москве в 1961 г. учебнике Эсперанто
приведено написанное в ту пору М.Исаковским стихотворение "Ghis revido", где
12 стихов из 16 имеют рифму на -oj и два стиха на -aj: limoj - koroj kaj
animoj, domoj - viaj karaj nomoj, viaj landoj - demandoj и т.д...
    Конечно, на каждом литературном языке есть стихи хорошие и плохие;
плохие стихи можно подобрать на любом языке. Есть и на Эсперанто стихи более
удачные, чем приведенные выше. К ним принадлежат некоторые стихотворения
самого Заменгофа. Одно из лучших его стихотворений "La Vojo" ("Путь")
начинается так:

Tra densa mallumo briletas la celo,
Al kiu kuraghe ni iras.
Simile al stelo en nokta chielo,
Al ni la direkton ghi diras.
Kaj nin ne timigas la noktaj fantomoj,
Nek batoj de l' sorto, nek mokoj de l' homoj,
Char klara kaj rekta kaj tre difinita
Ghi estas, la voj' elektita...

    Согласимся, что на Эсперанто все же можно писать и стихи, и прозу любых
жанров. Но если подходить к эсперантским текстам с большой требовательностью
к качеству самого их языкового материала, нельзя не увидеть, что все слова
там имеют всего несколько окончаний, и это не может не создавать впечатлений
бедности грамматических форм и общей монотонности. Так, все имена
существительные множественного числа во всех падежах оканчиваются в
Эсперанто на -oj (в винительном - на -ojn), все имена прилагательные
множественного числа во всех падежах - на -aj (в винительном - на -ajn),
самый распространенный союз - kaj.
    Окончания, напоминающие междометие боли ("ай-ай! ой-ой!"), как и
некоторые другие неудачные звукосочетания, нередко создают режущую ухо
неблагозвучность, вообще-то нередкую в языках, сложившихся стихийно, но
совершенно недопустимую в языке, созданном сознательно.

Э.Свадост. Как возникнет всеобщий язык?

Окончание для множественного числа (-oj) Заменгоф позаимствовал из
древнегреческого языка. Звукосочетания oj, aj часты во многих языках.
Ср. в английском toy, my и т.п. В русском языке -ой - окончание многих
прилагательных мужского рода в им.падеже и прилагательных женского рода в
род.падеже, а -ай - окончание многих глаголов в повелительном наклонении.
На выбор окончаний -oj, aj, вероятно, повлияла также возможность прибавления
к ним окончания винительного падежа -n, благодаря чему мы имеем логичную
систему:

Окончания -ojn, -ajn также нельзя назвать неблагозвучными. Они изобилуют
в английском (coin, fine), немецком (ein, neun) и др.яз.
Если бы для обозначения множественного числа была взята буква -s (как в
английском и волапюке) или -i (как в русском и в идо), то возникла бы
проблема с образованием винительного падежа...

M.Isakovskij

GHIS REVIDO
(dedichita al eksterlandaj laboristoj-esperantistoj forveturantaj el
Smolensk XI - 1927)

Nin forlasas eksterlandaj gastoj,
Tuj forportos ilin vagonaro.
Diras mi en la minuto lasta:
"Ghis revido, kamaradoj karaj!

Baldau, baldau nin disigos limoj,
Vi revenos nun al viaj domoj,
Sed en niaj koroj kaj animoj
Longe restos viaj karaj nomoj.

Vi revenas nun al viaj landoj
Tie, vin kashante de fashistoj,
Vi respondos veron al demandoj,
Kiujn al vi faros laboristoj.

Mi bedauras, ho, karegaj gastoj!
Jen ekiris via vagonaro...
Diras mi en la momento lasta:
Ghis revido, kamaradoj karaj!"

Перевод трудных фраз из повести "Миссионеры"
(продолжение)

запутать противника, заставить его перегруппировать силы
impliki la kontrauulon, devigi lin regrupigi la fortojn
вечерние на это не клюнут vesperuloj ne trompighos per tio
В их обороне - дыра En ilia defensivo estas brecho
Чтобы в бухтах - ни кораблика Por ke en la golfoj ne restu ech unu shipo
Посадку им уже совершить будет негде Por ili jam mankos loko por alterigho
Горючего у них вполне хватит, чтобы дотянуть до Иту
Ili havos sufiche da brulajho, por atingi Itu-n
сожгут спиртохранилище и ударят сюда из-за горы на бреющем
forbruligos la alkoholrezervujon kaj batos chi tien el malantau la monto,
flugante malalte
Боеприпасы они к тому времени расстреляют
Tutan municion ili tiam estos eluzintaj
А, ладно! - бесшабашно сказал он вдруг Ha, bone! - subite senzorge diris li
Ты что, не знаешь, сколько отказов дает техника?
Chu vi ne scias, kiom da fushoj donas tehhniko?
Сехеи сидел оцепенев Sehei sidis rigidighinte
Стоит нам достичь перевеса, как тут же срабатывает какое-нибудь табу
Tuj kiam ni atingas superecon, ekfunkcias ia tabuo
Хеанги, осклабясь, поднялся Heangi, montrinte la dentojn, levighis
сырой, мечущийся из стороны в сторону ветер
humida, baraktanta diversflanken vento
Шторм выдохся La shtormo lacighis
трепетали язычки спиртового пламени над керамическими перегонными кубами
tremis langetoj de alkohola flamo super ceramikaj rektifikiloj
Впереди хлюпало и бормотало Antaue io plaudis kaj balbutis
Сточная канава была в трех шагах Defluilo estis je tri pashoj de li
Там,  дыша перегаром, медленно, как остывающая лава, ползла самотеком барда
Tie, odorante empireume, malrapide, kiel malvarmighanta lafo, flue rampis
rekremento
мостик с двойными канатными перилами ponteto kun duobla shnura parapeto
Под ногами зашуршала хрупкая засохшая корка
Sub la piedoj eksusuris rompighema sekighinta krusto
машина редкой маневренности, скоростная
mashino kun rara manovrokapablo, tre rapida
Да что там говорить - шесть принципиально новых узлов
Nu, kion diri - tie estas ses principe novaj blokoj
Жги его, прокалывай медленно бамбуком - ответ будет один
Eblas lin bruligi, piki per bambuo - respondo estos sola
Таини с тоской смотрела на проступающие сквозь циновку
тени бамбуковых ребер ангара
Taini kun tristo rigardis al videblaj tra la mato ombroj de bambuaj ripoj de
la hangaro
Мы теперь не поймем друг друга... Ni nun ne komprenos unu la alian...

Придумайте предложения на эсперанто со следующими словами:
jhurnalo (газета), gazeto (журнал), familio (семья), familinomo (фамилия),
preso (печатание), gazetaro (пресса), vetero (погода), vento (ветер),
mastro (хозяин), majstro (мастер), ripeto (повторение), provludo
(репетиция)

Malghoja, kvazau shtorma nubego, Karabaso-Barabaso estis lace treniranta
direkte al la bierejo "Tri karasoj", kaj el sub lia longega barbo estis bone
audataj teruraj blasfemoj, - pri kiuj, interalie, la inda mastro de la sola
urba pupteatro estis granda majstro, - konekse al la malagrabla vetero, la
intensa vento, kaj, precipe, malbonega aktorludo dum la provludo de
spektaklo "Ora shlosileto", de kiu li propradire estis iranta kaj malsukceso
de kiu estis klare montrinta, ke ripeto de fiasko de la lasta spektaklo,
malprofitoj kaj negativegaj recenzoj en gazetaro estas neeviteblaj, sed dum
liaj lipoj estis murmurantaj tiujn chi blasfemojn, en lia kapo estis
formighintaj du variantoj de lia plua agado: unue, estis eble vendi siajn
teatron kaj vipon kaj okupi sin pri preso de porinfanaj libroj, gazeto au
ech jhurnalo; due, li povus provi komenci novan teatran vivon -
transloghighi en alian urbon (ekzemple, en Moskvon), forrazi sian barbon,
shanghi sian familinomon (ekzemple, je Stanislavskij) kaj provi labori kun
kaj super homaktoroj anstatau pupaktoroj; kiu scias, eble lau tiu chi vojo
li finfine venos al tiel longe atendita sukceso...

(Olefo)

POPULARAJ MISOPINIOJ

Mi provis traduki iom da mallongaj artikoletoj el la interesa libro far
germanaj autoroj V.Kremer kaj G.Trinkler "Leksikono de popularaj
misopinioj", kiun mi jxus finlegis.
Olefo


"RELIGIO ESTAS OPIO POR LABORULAJ AMASOJ"
Tiu chi formulo apartenas nek al Marks, nek al Lenin, kiel pensas chiuj,
sed al la germana verkisto Novalis. "Via tiel nomata religio efikas kiel
opio: ghi allogas, kaj kvietigas dolorojn anstatau aldoni fortojn".
Interalie, ankau plimulto da aliaj "marksismaj" eldiroj apartenas al
nemarksistoj: "Proletoj havas nenion por perdi, krom siaj chenoj" (Jhan-Pol
Marat), "Proletoj de chiuj landoj, unuighu! (Karl Shapper), "Diktaturo de
proletaro" (Blanki), "De chiu lau kapabloj, al chiu lau bezonoj" (Lui
Blank), k.t.p.

LA GERMANA LINGVO
"La germana lingvo preskau ighis la oficiala lingvo de Usono". [persone mi
neniam audis tiun malversimilan aserton; vershajne, ghi estas disvastigita
nur en Germanio, char ghi flatas al germana nacia memamo]

En tiu chi aserto nur tio estas vera, ke ne chiuj usonanoj en la 18-a
jarcento plezure parolis en la angla lingvo - en la lingvo de Granga Britio,
malamata far chiuj, kiu pretendis je kolonia superrego super Norda Ameriko.
Kaj se kredi vortojn de la deputito Jogann Jakob Mjullenberg, do dum la
regionnivela vochdonado supero de la angla lingvo super la germana egalis
nur unu vochon.
Sed ni ne faru tro rapidajn konkludojn el tio. Ni agnosku, ke plimulto de
amerikanoj tute ne konis la germanan lingvon, kaj tiu chi vochdonado estis
nur simbolo de malshato kontrau angloj.

BUMERANGO
"Bona bumerango revenas tien, de kien ghi estis jhetita"

La chefa bonkvalito de bumerango estas ne tio, ke ghi revenas al jhetintaj
ghin personoj, sed tio, ke ghi flugas pli malproksimen ol rekta bastono.
Aborigenoj uzas revenantajn bumerangojn chefe por trejnado kaj por
fortimigado de birdoj. Veraj porbatalaj bumerangoj ne revenas.
Dum la Unua mondmilito la australia armeo havis kiel armilon tiel nomatan
"bumerangan grenadon". Se tia grenado revenus al la jhetinto, do estus
dubinde, ke tion oni povus rigardi kiel ghian bonkvaliton! [estas aldonita
la desegnajho de tia grenado - efektive, ghi estas vera L-forma bumerango;
sur ghiaj flankoj estas alfiksitaj du plategaj skatoletoj kun
eksplodajho]

NJJU-JORK*
"En Njju-Jork trovighas statuo de Libero"

La fama statuo de Libero en la Njju-jorka haveno staras tute ne sur la tero
de Njju-Jork (nek de la urbo, nek de la shtato). La insulo de Libero
(Liberti Ajlend, antaua Bodlo Ajlend) geografie apartenas al la shtato
Njju-Ghersi. Interalie, la fama skulptajho oficiale havas alian nomon -
"Libero, lumiganta la mondon" (almenau, sub tiu chi nomo francoj donacis la
statuon al usonanoj en la jaro 1885).

(Olefo)

[* Esperanta formo de New York estas: Nov-Jorko]

Intervjuo kun frenezulejestro:
- Doktoro, bonvolu rakonti al mi, kiel vi ekscias, ke viaj
pacientoj estas jam sanigitaj?
- Por tiu chi celo mi havas iun simplan teston. Mi plenigas
bankuvon per akvo, metas apude tekulereton kaj glason, kaj proponas al
la testato senakvigi la bankuvon...
- Ho, mi komprenis! Chiu normala homo sendube elektus la glason!
- Tute ne. Chiu normala homo eltirus la bankuv-shtopilon!

                          * * *

En Olimpikoj de internaciaj lingvoj komencighas vetkurado por cent
metroj. Partoprenas du kuristoj: esperantisto kaj idisto. La
esperantisto venkas.
La sekvan tagon Idaj amaskomunikiloj informas: "Grandega triumfo de
Idisma sporto! Nia sportisto gajnis la arghentan medalon! Che tio la
esperantisto finishis nur antaulasta!"


прислал Olefo (Олег Фомичев)
:-)))

Предыдущие номера "Школы Эсперанто": 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 (Р-Э разговорник) 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 (полезные ссылки) 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59

До новых встреч!
konkordo@itl.lv