Отправляет email-рассылки с помощью сервиса Sendsay

Школа Эсперанто

  Все выпуски  

Школа Эсперанто


Информационный Канал Subscribe.Ru


Школа ESPERANTO


90

Здравствуйте, дорогие друзья! Saluton, karaj amikoj!


Давно хотел спросить, чем отличается словоупотребление слов taugi и
konveni? Надеялся сам дойти, но в сходных по смыслу фразах
приходилось встречать то тот, то другой глагол. :-I


Taugi (годиться) и konveni (подходить) близкие по значению глаголы, поэтому
часто в тексте их можно заменять одно другим. Небольшое отличие есть,
аналогично русским значениям.
Tiel fari ne taugas - так делать не годится.
Chi tiu kostumo al vi ne konvenas, survestu alian - этот костюм тебе не
подходит, надень другой.

* * *

Mi havas du demandojn koncerne al "PURE PRIVATAJ PENSOJ"
(tre interesa citaro!):


1) raumisto - kion signifas la vorto? (ghi malestas en la vortaro)

2) "Formoj "
ishi", "ri" ktp ne estas simplaj vortoj,
ili jam entenas regulojn, kiuj kontrauas Fundamenton."

Kio estas tiuj chi formoj? En kio estas la afero?
=========
Kamarade,
Olefo
:-)))


1) Raumismo naskighis antau 21 jaroj, kiam grupo da junaj esperantistoj en
Rauma (Finnlando) subskribis manifeston pri neceso shanghi celojn de
E-movado. Tiuj e-istoj proklamis, ke la origina Zamenhofa celo - fari
Esperanton internacia lingvo - fiaskis. Kaj ili alvokis pacighi kun tio kaj
evoluigi sian propran, kvazau-naciecan kulturon. Lau opinio de raumistoj,
e-istoj estas kaj estu ne pli ne malpli ol ankorau unu dissemita nacio.
Plimulto da elstaraj esperantistoj kontrauas tiun ideon.


Fundamentaj tekstoj de raumismo:
Manifesto de Raumo, julio 1980.
Deklaro de Pola Studenta E-Komitato, septembro 1980.
Aktoj de la Simpozio pri strategiaj demandoj de la E-komunumo (Varsovio,
1984).
Konkludoj de la Konferenco en Segedo (1988).
Kulturpolitikaj raportoj de LF-koop (1980 ghis 1998).
Universala Deklaracio pri la Lingvaj Rajtoj (Barcelono, 1996 06 06).
La Kvintezo (1997).
La enkonduka prelego al la unua Forumo por la Esperanta Civito (1998 08 09).
La Pakto por la Esperanta Civito (1998 08 10, reformulita 2001 06 02).
La Charto de Sabloneto (2001 06 02).


La dokumentoj estas konsulteblaj en www.esperantio.net

2) Некоторые хотят "обогатить" эсперанто новыми местоимениями, рассматривают
местоимение ili как i-li и предлагают оставить за ним значение "они-мужчины"
и ввести новое местоимение ishi (i-shi), т.е. "они-женщины". Вряд ли это
предложение приживется. Кроме того, тогда по логике нужно ввести и
местоимение для неодушевленных предметов - ighi (i-ghi), но у ighi уже есть
значение "стать"!

Местоимение ri предлагается как нейтральное местоимение для человека, когда
пол его неизвестен. Сейчас по умолчанию любой человек называется li (как в
русском языке). Mi vidas iun homon. Li havas strangajn vestojn. (Хотя пол
человека нам неизвестен - может, это женщина, - мы все равно называем его
li. Сторонники женской эмансипации в языке считают это пережитком
патриархата.


К. Калочай
О системе слов в эсперанто (продолжение)

   Однако, прежде чем представить исследования Вюстера, кажется необходимым
окончательно оправдать соссюровскую систему корневых групп, тем более, что в
последнее время против неё поднялись голоса (Janton, Szerdahelyi).
   Обойдя стороной теоретические тонкости, я буду аргументировать лишь
примерами. Ниже приводятся глагольные пары, обозначающие по два действия с
более-менее аналогичным содержанием, а после них - названия инструментов,
которыми выполняются соответствующие действия.
      marteli - bati; martelo - batilo
      kanoni - pafi; kanono - pafilo
      farbi - kolorigi; farbo - kolorigilo
      bastoni - frapi; bastono - frapilo
      veli - remi; velo - remilo
      balzami - kuraci; balzamo - kuracilo
      bremsi - haltigi; bremso - haltigilo
      korki - shtopi; korko - shtopilo
      kirasi - shirmi; kiraso - shirmilo

   Как видно, с окончанием -o каждый первый корень из пары обозначает
инструмент, однако каждый второй нуждается для этого в существительном
суффиксе il, поскольку с голым окончанием -o он обозначает действие (pafo,
kolorigo, frapo
и т.д.). С другой стороны названия действий из первых корней
необходимо выражать с помощью суффикса -ad- (kanonado, bremsado и т.д.).
   Поскольку разница в значениях между корнями обнаруживается при одном и
том же окончании -o, её причина должна находиться не в окончании, а в самих
корнях: первые корни вмещают в себе значение инструмента (существительные),
а вторые - значение действия (глагольные). Следовательно, речь не идёт об
одной bros-проблеме (Szerdahelyi), которая могла бы разрешиться простым
использованием "brosilo". Добавлю, что, за исключением fajfilo и sakfajfilo,
все музыкальные инструменты, всего более 30-ти, являются по содержанию корня
существительными (напр. violono, liuto, citro, hobojo), и название действия,
выполняемого посредством их, необходимо выражать через суффикс -ad-
(violonado, trumpetado и т.д.).
   Все эти примеры показывают, что образовывать глаголы от существительных
корней, обозначающих инструмент, по типу broso - brosi, в эсперанто можно не
реже, чем образовывать инструмент из глагольного корня по типу kombi -
kombilo
.
   Далее приводятся глагольные пары с более-менее аналогичным смыслом,
означающим "выполнять какую-либо функцию, заниматься чем-либо", а рядом -
названия исполнителей этих функций.
      lakei - servi; lakeo - servisto
      profeti - auguri; profeto - auguristo
      estri - komandi; estro - komandanto
      reghi - regi; regho - reganto
      oratori - prelegi; oratoro - preleganto
      charlatani - trompi; charlatano - trompisto
      soldati - militi; soldato - militisto
      suflori - flustri; sufloro - flustranto

   Как видно, каждый первый глагол с окончанием -o обозначает человека,
живое существо, тогда как каждый второй приобретает подобное значение только
с помощью -ant-, -ist- или -ul-; без них, с простым окончанием -o они
означают название действия (prelego, flustro и т.д.). С другой стороны, у
первых корней название действия необходимо выражать посредством
суффикса -ad- (charlatanado, suflorado и т.д.). Как объяснить это иначе,
если не тем, что в первых корнях содержится смысл "живого существа"
(существительные корни), а во вторых - "действия" (глагольные)?
   И вот наконец пары прилагательных, означающих какое-то качество, а
рядом - название носителей соответствующих качеств.
      barbara - kruela; barbaro - kruelulo
      virtuoza - lerta; virtuozo - lertulo
      heroa - kuragha; heroo - kuraghulo
      filozofa - sagha; filozofo - saghulo
      nobela - nobla; nobelo - noblulo
      negra - nigra; negro - nigrulo
      majstra - eminenta; majstro - eminentulo
      najbara - proksima; najbaro - proksimulo
      kanajla - malnobla; kanajlo - malnoblulo

   Очевидно, что те прилагательные (первые в парах), которые после смены
своего окончания -a на -o означают живое существо (barbaro, heroo, filozofo
и т.д.), являются существительными по корню. А вторые прилагательные
содержат прилагательные корни, так как с простым окончанием -o они означают
качество (kruelo, sagho, kuragho и т.д.).
   Таким образом, существительно-корневые слова являются хорошо отличаемыми
от прилагательно- и глагольно-корневых слов, возможно, это можно более не
доказывать примерами. Вопрос, как различать прилагательные и глагольные
корни, я не буду обсуждать детально; длля этого необходимо знать так
называемое "правило слово-взаимодействия", говорить о котором пока
преждевременно. Я, однако, сошлюсь на главку, в которой речь шла о
непосредственном вербировании прилагательных корней: из острых споров на эту
темы следует факт, что эсперантисты инстинктивно чувствуют разницу между
этими двумя разновидностями корней. Кроме того: в эсперанто имеется 3
главных окончания (o, a, i), следовательно, из чисто практических
соображений, должны существовать соответствующие 3 категории корней: o-корни
(существительные), a-корни (прилагательные) и i-корни (глагольные).

перевел с эсперанто Mevo

Daurigota / Продолжение следует


Из истории эсперанто

Letero de L.Zamenhof al Schleyer, elpensinto de mondlingvo Volapuk.

Varsovio, 27/XI 1887

Estimata kaj estiminda sinjoro!

    Mi sendas al Vi la frukton de mia longa laborado; ghi estu signo de mia
profunda estimo por la nobla idealisto, kiu laboris por la homaro, ne
timante la ridegon de l' amaso. Mi mem plej bone komprenas kiom Vi devis
suferi, char mi mem trairis similan vojon: kiam mia laboro jam estis preta,
mi
kvar jarojn devis atendi kaj esti celo de senchesa ridado, - ghis mi
ricevis la eblon eldoni mian verkon.
    Kiam mi antau 5 jaroj audis pri la Volapuk', mi ne forjhetis mian
laboron, char la konstruo de Volapuk' shajnis al mi ne tute praktika; mi
diris al mi, ke lingvo tutmonda devas esti antau chio
komprenebla, kaj la
tuta granda materialo, kiu jam per si mem farighis
internacia, devas resti
ne tushita. En lingvo, kiu devas farighi tutmonda, oni povas
krei nur la
malgrandan parton, kiu estas malsimila en malsimilaj lingvoj; chio cetera
devas resti
ne tushita. Char nenia persono estas tiel leghdonanta por krei
lingvon por la tuta mondo lau sia volo, kaj tuta vivo de homo ne estas
suficha por nove krei la tutan senfinan multon da vortoj de lingvo, kun
chiuj nomoj de l' landoj kaj urboj, kun chiuj sennombraj nomoj tehhnikaj
etc.
    Mi estimas Vian noblan deziron porti utilon al la homaro; kun plena
estimo por la autoro de Volapuk', mi laboras
ne kontrau la Volapuk', sed por
la ideo. Sankta estas por mi la ideo de lingvo tutmonda, kaj en kiu ajn
formo l' homaro ghin havos, mi estos kontenta kaj felicha. Se oni montros al
mi, ke mia laboro estas malutila al la ideo, mi mem detruos mian laboron,
kvankam mi oferis al ghi la plej bonan parton de mia vivo; se la jugho de l'
mondo estos ne decida, la "Lingvo internacia" restos kune kun la Volapuk',
kiel du amikoj, kiuj havas unu celon en la vivo. Au unu de la lingvoj mortos
per si mem, au la homaro havos du lingvojn, kaj ech tio estos por la mondo
multe pli bone, ol resti tute sen lingvo tutmonda.
    Pardonu, ke mi skribas al Vi en mia lingvo: mi faras ghin ne pro
malghentilo, sed por doni al Vi provon de mia lingvo.

Kun plej granda estimo
Esperanto


ЧТО ПИШУТ ОБ ЭСПЕРАНТО
Рассылка на subscribe.ru. Выходит с сентября 2001 г.
Познавательные, серьезные, иногда забавные статьи и упоминания об эсперанто.
Приглашаем подписаться всех, кто интересуется международным языком.
 [ Архив рассылки ] [ Статистика рассылки ]




Степь да степь кругом
Стихи И.Сурикова, музыка народная

Степь да степь кругом,
Путь далек лежит,
В той степи глухой
Умирал ямщик.

Умирая, он,
Чуя смертный час,
Он товарищу
Отдавал наказ:

"Ты, товарищ мой,
Не попомни зла,
Здесь, в степи глухой,
Схорони меня!

Ты лошадушек
Сведи к батюшке,
Передай поклон
Родной матушке.

А жене скажи
Слово прощальное,
Передай кольцо
Обручальное.

Да скажи ты ей -
Пусть не печалится,
Пусть с другим она
Обвенчается.

Про меня скажи,
Что в степи замерз,
А любовь ее
Я с собой унес".

Степь да степь кругом,
Путь далек лежит,
В той степи глухой
Умирал ямщик.
STEPO
tradukis K.Gusev

Stepo, sola step',
vasta negha ter'...
En la fora step'
mortas la kocher'.

Kaj sentante jam
froston pli kaj pli,
diras al kompan'
lastajn vortojn li:

"Do, kunulo, nun
venas mia fin'.
En la negha step'
entombigu min.

Restu al la patr'
chevaltri' kun sled',
mia lasta klin'
restu al panjet'.

Kaj al la edzin' -
ringo de la am'...
Diru al shi, ke
mi ne venos jam.

Ke, pasinte for
en la frosta hor',
mian amon mi
ankau portis for.

Bela, juna shi
ne turmentu sin -
por amonta shin
ighu la edzin' ".

Stepo, sola step',
vasta negha ter'...
Tiel en la step'
mortis la kocher'.

Аркадий Хайт

ШКОЛЬНЫЕ ГОДЫ


    Эх, школа, школа! Родная школа! Сколько ты нам знаний дала - вспомнить
страшно. Бином Ньютона, теорема Пифагора, кислота со щелочью,
инфузория-туфелька. Тьфу! Пакость. Ну зачем, зачем нормальному человеку все
это нужно? Кому-нибудь в жизни эта туфелька пригодилась? Ни-ко-му. Потому,
что школа - это одно, а жизнь - совсем другое.
    Возьмем, к примеру, физику. Закон этого самого Архимеда. На тело,
погруженное в жидкость или газ... Ну, погруженное, ну и что? Да если у тебя
ванна засорилась, ты кого вызываешь? Архимеда? Нет, водопроводчика из ЖЭКа.
А он этот закон по-своему толкует: ты к нему - с жидкостью, и он к тебе -
всем телом. Потому что всякий сантехник стремится быть под газом.
    Вот, с физикой разобрались. Теперь возьмем ботанику. Объясните: кому она
нужна, кроме Мичурина? Дети, это тычинка, дети, это пестик. Все растения
вырабатывают хлорофилл. А на рынок придешь, - что тычинка, что пестик меньше
трешника не стоит. И правильно. Потому, что сегодня задаром никто хлорофилл
вырабатывать не хочет
    Теперь пару слов о зоологии. Пушных зверей все проходили?.. А вот когда
мимо магазина проходили, меховые шапки видели?.. То-то и оно! Как говорится,
чижик-пыжик, где ты был, я твой внешний вид забыл. Куда эти шапки
деваются?.. Этого нам в школе не объясняли. Да и что наш зоолог в этом
понимает, если он сам всю зиму ходит в тюбетейке из искусственной чебурашки?
    Ну, про математику вообще разговор особый. Алгебра там, геометрия - это
все ерунда. Но хуже всего - тригонометрия. Этот предмет специально придумали
для головной боли. Синус, косинус, тангенс, котангенс... Учите, детки, без
этого потом не станешь ни инженером, ни строителем. А в жизни? Вот я на
стройке работаю. Ну, дают нам проект. Там этих тангенсов-котангенсов
столько, что без стакангенса не разберешься. А нам и не надо. Мы строим по
своей науке - на глазок. Быстро, дешево и сердито! Ну, конечно, стена дает
небольшой косинус, в дверях легкий незакрывангенс, окна слегка продувангенс.
Ну, унитангенс забыли поставить. Ну и что? Куда ты денешься? Все равно там
будешь жить. Ведь это в школе нас учили, что надо строить хорошо, а жизнь
меня научила, что надо строить досрочно. Тогда под духовой оркестр всё
примут. Я вот тут двенадцатиэтажную башню сдавал, так итальянцы приезжали
учиться.
    - Потрясающе! - говорят. - У нас в Пизе башня за двести лет вот так
наклонилась, а вы этого сумели добиться за две недели. А как же! Не зря в
школе учился. Ведь школа для того и нужна, чтобы вовремя ее забыть.
    Да, мужики, много у нас ненужного преподают. Одна литература чего стоит.
Кто такой был Евгений Онегин и почему Аня Каренина попала под электричку?
Ну, хорошо, не помню я этого. Что я, хуже других живу? Ты посмотри - у меня
дома цельная библиотека. Всех на полку поставил: и Гюгу, и Дюму, и Муму.
Читай - не хочу! А что читать? Читать у нас любой дурак умеет. Ты попробуй
достать. Вот тогда я скажу, что ты культурный человек.
    А вы говорите - школа. Да как на вечер встречи придешь - сразу все
видать: кто как учился и кто чего добился. Если двоечник был - у него всего
две вещи: квартира и машина. Если троечник - уже три вещи: квартира, машина,
дача. Ну а если отличник - у него целых пять вещей: лысина, очки, долги,
головная боль и золотая медаль из нержавеющей стали!


Arkadij Hhajt

LERNEJAJ JAROJ


    Ho, lernejo, lernejo! Kara lernejo! Kiom da konoj ci donis al ni - estas
timige ech rememori. Newton-binomo, Pythagoras-teoremo, acido kun alkalo,
infuzorio-pantofleto. Fu! Fiajho! Nu por kio, por kio necesas chio chi al
normala homo? Chu utilis al iu dum lia vivo tiu pantofleto? Al ne-ni-u. Char
lernejo estas unu afero, kaj la vivo estas afero tute alia.
    Ni prenu, por ekzemplo, fizikon. Legho de tiu Arhhimedo. La korpo
mergita en fluidajhon au gason... Nu, mergita, do kio? Kaj se elflu-tubo de
via ban-kuvo shtopighis, kiun vi vokos? Chu Arhhimedon? Ne, akvotubiston el
logh-administracio. Kaj li interpretas la leghon lau sia maniero: vi parolas
al li pri fluidajho, kaj li al vi turnas la tutan korpon. Char chiu
akvotub-teknikisto aspiras esti en gaja ebri-gaso.
    Jen pri fiziko ni analizis chion. Nun ni prenu botanikon. Klarigu, kiu
bezonas ghin krom Michurin? Infanoj, ghi estas stameno, infanoj, ghi estas
gineceo. Chiuj plantoj ellaboras hhlorofilon. Sed kiam vi venos al bazaro,
chiu stameno kaj gineceo kostas ne malpli ol tri rubloj! Kaj ghuste! Char
hodiau neniu volas ellabori hhlorofilon senpage.
    Tuj mi diros paron da vortoj pri zoologio. Chu vi studis fel-bestojn?
Kaj kiam vi preteriris vendejon, chu vi vidis felajn chapojn? Jen!! Kiel oni
diras en konata kanteto:
        Fela chapo, via vid'
        Estas plene forgesit'.
Kien malaperas tiuj chapoj? Pri tio en lernejo oni ne klarigis al ni. Kaj
kion komprenas pri tiu afero nia instruisto pri zoologio, se li mem dum tuta
vivo iradas en tjubetejko* el artefarita cheburashko**?
    Nu, pri matematiko ghenerale estas parolado aparta. Algebro, geometrio -
chio chi estas bagatelo. Sed plej malbonas kun trigonometrio. Tiun
disciplinon oni elpensis speciale por kapdoloro. Sinuso, kosinuso, tangento,
kotangento... Lernu, infanetoj, sen tio vi poste ne farighos inghenieroj,
nek konstruistoj. Kaj en vivo? Jen mi laboras en konstruejo. Nu, oni donas
al ni projekton. En ghi estas tiom da tiuj tangentoj-kotangentoj, ke sen
branda suplemento vi nenion komprenos. Kaj al ni tio ech ne necesas. Ni
konstruas lau nia scienco - okulmezure. Rapide, malmultekoste kaj kolere!
Nu, certe, la muro donas negrandan kosinuson, en la pordo estas ioma
nefermtangento, la fenestroj havas iomete trablovtangenton. Nu, ni forgesis
starigi tualetej-tangenton. Nu, do kio? Kien vi shovos vin? Tute egale vi
loghos tie. Ja en lernejo oni instruis nin, ke necesas konstrui bone, sed la
vivo spertigis min, ke necesas konstrui antaudate. Tiam che akompano de
blov-orkestro oni akceptos chion. Mi jen tie chi prezentis al akcepto
dekduetaghan loghturon, do italoj venis por lerni.
    - Konsterne! - diris ili. - Che ni en Pizao la turo dum ducent jaroj
ankau klinighis, sed vi sukcesis atingi la saman efekton dum du semajnoj.
Kaj kiel aliel! Mi ja ne vane lernis en lernejo. La lernejo necesas ghuste
por forgesi ghin ghustatempe.
    Jes, kompanoj, che ni oni instruas multe da neneceso. Sola literaturo
kiom kostas. Kiu estis Eugeno Onegin kaj kial Anja Karenina trafis sub
elektrotrajnon? Nu, bone, mi ne memoras tion. Chu mi vivas pli malbone ol
aliaj? Vi rigardu - mi havas hejme tutan bibliotekon. Chiujn mi starigis sur
la breton: kaj Hugon, kaj Dumon, kaj Mumu'on. Legu - ghis nevolo. Sed kial
legi? Legi che ni kapablas chiu stultulo. Vi provu akiri! Jen tiam mi diros,
ke vi estas kultura homo. Kaj vi diras - lernejo. Jen kiam oni venos al
renkontigho de iamaj samklasanoj, tuj chio estas vidata: kiu kiel lernis kaj
kiu kion atingis. Se li estis du-poentulo, li havas nur du ajhojn: loghejon
kaj auton. Se li estis tri-poentulo, li havas jam tri ajhojn: loghejon,
auton kaj somerdomon. Nu, kaj se li estis kvin-poentulo, li havas tutan
kvinon da ajhoj: kalvajhon, okulvitrojn, shuldojn, kapdoloron kaj oran
medalon el rustoimuna shtalo!

---------------------

*)
tjubetejko - malgranda chapeto, chirkaukovranta verton.
**)
cheburashko - elpensita besteto, chefa personajho de samnoma filmo.

tradukis B.Chupin (1983)


En  Pariza trinkejo sidas viro antau grandega vinbotelo.
Alia gasto alparolas lin:
- Chu vi ne scias ke chiujare 50.000 francoj mortas pro alkoholo?
Spite al tio la viro prenas grandegan gluton kaj diras:
- Mi estas svedo.

* * *

Kiom ofte Bervalano ridas pri sherco?
Trifoje:
1. kiam oni rakontas ghin.
2. kiam oni klarigas ghin.
3. kiam li komprenas ghin.



прислал Hans Jaeger (Германия)


Рассылка 'Школа Эсперанто' Все выпуски "Школы Эсперанто":
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 (Р-Э разговорник) 25 26 27 28 29 30
31 32 33 34 35 36 37 38 (полезные ссылки) 39 40
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56
57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
72 (письмо З. к Боровко) 73 74 75 76 77 78 79
80 81 82 83 84 85 86 87 88 89

До новых встреч!
konkordo@itl.lv



http://subscribe.ru/
E-mail: ask@subscribe.ru
Отписаться
Убрать рекламу

В избранное